چاقی چیست؟

چاقی (Obesity) و اضافه وزن جز همان چربی‌های اضافه‌ایی که دور شکم، پهلو، ران و باسن می‌بینید، چیز دیگری نیست. وقتی ذخایر چربی بدن بیش از حد طبیعی می‌شود، با این مشکل و یا شاید بهتر باشد بگوییم با این بیماری مواجه می‌شوید.

شاخص توده‌ی بدنی یا BMI با استفاده از قد و وزن، تناسب اندام را بیان می‌کند. چاقی برای بیماری‌های جدی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سرطان خطر بیشتری به همراه دارد، با این حال افراد سالم نیز از خطرات چاقی در امان نخواهند بود. چاقی یک بیماری شایع در میان مردم جهان است و دلایل چاقی نیز بسیار متفاوت هستند. مهم‌ترین راه درمان تشخیص علت آن است. BMI معیار کاملی برای میزان چاقی نیست و دارای محدودیت‌هایی می‌باشد. طبق گزارش‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری یا همان CDC عواملی مانند سن، جنسیت، نژاد و توده‌های عضلاتی بر رابطه BMI و چربی بدن می‌تواند تأثیر بگذارد. همچنین این شاخص بین چربی اضافی، عضله و توده استخوان تفاوتی قائل نشده و هیچ نشانه‌ای از توزیع چربی در افراد ارائه نمی‌دهد.

عامل اصلی چاقی چیست؟

مصرف کالری بیش از سوزاندن آن‌ها در طولانی مدت منجربه اضافه وزن می‌شود. با گذشت زمان کالری‌های اضافی جمع شده و موجب اضافه وزن می‌شوند. درحالی دریافت کالری زیاد و تحرک کم مهم‌ترین و غالب‌ترین دلیل برای اضافه وزن است، اما دلایل دیگری نیز ممکن است، وجود داشته باشد که گاهی این دلیل غیرقابل کنترل هستند. برخی از این علل شامل موارد زیر است:

• ژنتیک: ژنتیک شما بر چگونگی هضم غذا توسط بدن و ذخیره چربی و همچنین سوخت‌وساز آن تأثیرگذار است.
• افزایش سن: با بالا رفتن سن بدن توده‌های عضلانی کمتری ساخته و سرعت متابولیسم کندتر می‌شود که افزایش وزن را آسان‌تر می‌کند.
• خواب کافی: در صورتی که به اندازه کافی استراحت نداشته باشید، تغییرات هورمونی در بدن رخ داده که منجربه گرسنه‌تر شدن شما می‌شود و میل به مصرف غذاهای پرکالری را بالا می‌برد.
• بارداری: افزایش وزن در بارداری تقریباً غیرقابل کنترل است که درنهایت منجربه چاقی شما می‌شود.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): یک بیماری که در طی آن هورمون‌های تولیدمثلی زنان از تعادل خارج می‌شود.
• کم‌کاری تیروئید: یکی از شایع‌ترین دلایل چاقی کم‌کاری تیروئید است که در آن غده تیروئید برخی هورمون‌ها را به اندازه‌ی کافی تولید نمی‌کند.
• آرتروز: آرتروز خود به تنهایی موجب چاقی نمی‌شود، اما به دلیل درد در حرکت دادن مفاصل، فعالیت بدن را کاهش داده و به دنبال آن اضافه وزن را برای فرد بیمار به همراه می‌آورد.

معرفی انواع چاقی بدن

انواع چاقی برطبق موقعیت و تجمع چربی

1. مرکزی که در آن تجمع چربی‌ها در شکم و پهلوها است. (خطرناک‌ترین نوع چاقی)
2. محیطی که چربی‌های اضافه در ناحیه باسن و ران جمع می‌شوند.
3. ترکیبی که مجموعه‌ایی از چاقی نوع اول و دوم است.

چاقی براساس بیماری‌

1.  به دلیل بیماری: بیماری‌های زمینه‌ایی مانند کم کاری تیروئید یا تخمدان پلی‌کیستیک در زنان باعث بروز آن می‌شوند.
2. به دلیل دریافت کالری بیش از حد: فرد به بیماری خاصی مبتلا نیست و فقط کالری اضافه دریافت می‌کند.

انواع چاقی برطبق تعداد سلول‌های چربی

1. چاقی کودکان: که در طی آن سلول‌های چربی در حین رشد آنها افزایش پیدا می‌کنند.
2. چاقی بزرگسالان: که معمولا با بالا رفتن سن و کاهش متابولیسم بدن رخ می‌دهد.

راه‌های تشخیص چاقی چیست؟

برای تشخیص اضافه وزن، پزشک به طور معمول معاینه فیزیکی کرده و برخی آزمایش‌ها را توصیه می‌کند. این آزمایش‌ها و تست‌ها به طور کلی شامل موارد زیر است:

بررسی سوابق پزشکی

پزشک ممکن است سابقه وزن شما، تلاش‌های شما برای کاهش وزن، فعالیت بدنی و عادات ورزشی، الگوی غذا خوردن و کنترل اشتها، سایر شرایطی که داشته‌اید، داروها، سطح استرس و سایر موارد در ارتباط با سلامتی شما را بررسی کند. پزشک همچنین ممکن است سابقه پزشکی خانواده شما را بررسی کند تا ببیند آیا شما مستعد ابتلا به چاقی مفرط هستید یا خیر.

معاینه عمومی بدنی

 این کار شامل اندازه‌گیری قد، بررسی علائم حیاتی، مانند ضربان قلب، فشار خون و دما، گوش دادن به صدای قلب و ریه‌ها و معاینه شکم می‌شود و در تشخیص نهایی موثر است.

محاسبه BMI

پزشک، شاخص توده بدنی (BMI) شما را بررسی می‌کند. بی‌ام‌آی ۳۰ یا بالاتر چاقی محسوب می‌شود. BMI شما باید حداقل سالی یک بار بررسی شود؛ زیرا می‌تواند به تعیین خطرات کلی سلامتی و درمان‌های مناسب کمک کند.

اندازه گیری دور کمر

چربی ذخیره شده در اطراف کمر شما، که گاهی اوقات چربی احشایی یا چربی شکم نامیده می‌شود، ممکن است خطر بیماری قلبی و دیابت را بیشتر کند. اگر اندازه دور کمر زنان بیش از ۸۹ سانتی‌متر و مردان بیش از ۱۰۲ سانتی‌متر باشد ممکن است خطرات سلامتی بیشتری نسبت به افراد با اندازه دور کمر کمتر داشته باشند. مانند اندازه‌گیری BMI، دور کمر شما باید حداقل سالی یک بار بررسی شود.

انجام آزمایش خون

آزمایش خون ممکن است شامل آزمایش کلسترول، آزمایش عملکرد کبد، گلوکز ناشتا، آزمایش تیروئید و موارد دیگر باشد. انجام این آزمایشات ضروری است، زیرا ارتباط بعضی اختلالات با چاق شدن مثل چاقی و کبد چرب غیرقابل اجتناب است.

درمان چاقی چیست؟

البته ما اضافه وزن را بیماری نمی دانیم اما همانطور که گفته شد آن را یک عامل اصلی در ابتلاء به شماری از بیماری ها و یا بدتر شدنشان می دانیم. با این حال برای از بین بردن آن ترجیح می دهیم کلمه درمان را به کار ببریم زیرا کاهش وزن می تواند در واقع نوعی درمان و یا تسهیل کننده درمان در نظر گرفته شود.

بسته به اینکه چه دلیلی پشت چاقی قرار گرفته و علت اصلی آن چیست، روش های درمان نیز متفاوت خواهند بود. دکتر طاها عنبرا در این خصوص می گویند که:

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰

اگر شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰ باشد شخص دچار اضافه وزن است. این مساله را می توان با کمک ورزش و دنبال کردن انواع رژیم های لاغری اصولی مدیریت کرد. در واقع افرادی که در این محدوده وزنی قرار دارند بدون نیاز به مداخله پزشکی می توانند خودشان برای کاهش وزن اقدام کنند…

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی بین ۳۰ تا ۴۰

…. از طرفی افرادی که شاخص توده بدنی بین ۳۰ تا ۴۰ دارند به جز ورزش کردن و رژیم غذایی بهتر است از کمک پزشکان باریاتریک یا متخصصان تغذیه استفاده کنند. چنانچه این افراد همراه با چاقی بیماری مرتبط نیز داشته باشند دارو درمانی نیز باید در لیست درمان چاقی قرار بگیرد….

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی ۴۰ به بالا

“…. افرادی که شاخص توده بدنی ۴۰ و یا بالاتر از آن دارند باید دنبال درمان های متفاوت دیگری باشند. به عنوان مثال عمل لاغری اسلیو یا بای پس و سایر روش های مشابه می توانند راه گشا باشند. اگر واقعا شخصی با هیچ روش دیگری موفق به کاهش وزن نشده باشد در نهایت این عمل جراحی لاغری است که وزن او را کاهش داده و صرف نظر از علت چاقی، او را به سلامتی و تناسب اندام می رساند…”