آندومتریوز از کلمه ی آندو یا آندومتر گرفته شده، یعنی بافت داخلی رحم که در طی دوران قاعدگی مهمترین بخش برای ایجاد خونریزیه. هرماه در دوره قاعدگی سلولهای داخل رحم فرو می‌ریزند و با خون پریود از بدن خارج می‌شوند، اما اگر این سلول‌ها به دلایل نامشخص از بدن خارج نشوند و بیرون از رحم رشد کنند بیماری آندومتریوز را به وجود می‌آورند. به دنبال این اتفاق این سلول‌ها می‌توانند در قسمت های دیگه ی بدن از جمله: تخمدان ها و روده‌ها و روی سطح داخلی لگن رشد کنند و باعث ایجاد التهاب، درد شدید، چسبندگی و کیست‌های خاص آندومتریوز شوند و همین‌طور ممکنه بافت آندومتر در ریه و حتی مغز هم وجود داشته باشه که البته بسیار نادره. آندومتریوز و کیست‌های مرتبط با آن زمانی ظاهر می‌شوند که بافت رحم به‌طور غیرعادی و نامتناسب خارج از محدوده خود رشد کند و منجر به ایجاد کیست‌های آندومتریوز شود. این کیست‌ها عامل بروز علائمی مثل درد و خونریزی هستند و بر قدرت بارداری تأثیر منفی می‌گذارند. در این مقاله سعی داریم به بررسی آندومتریوز، علت این بیماری و راههای درمانی آندومتریوز بپردازیم، با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
- آندومتریوز چیست؟
- معرفی انواع آندومتریوز
- علائم آندومتریوز چیست؟
- علت بروز آندومتریوز چیست؟
- بررسی روشهای درمان آندومتریوز
- مراحل آندومتریوز چگونه است؟
- عوارض آندومتریوز چیست؟
- عوامل خطر آندومتریوز چیست؟
- بررسی نحوه صحیح تشخیص بیماری آندومتریوز
- آیا احتمال اینکه این بیماری به بدخیمی تبدیل شود وجود دارد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز یک اختلال رحمی اغلب دردناک است که در طی آن بافتی مشابه بافت داخلی رحم شما (آندومتر)، شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند. به‌همین‌دلیل، ممکن است تخمدان‌ها (آندومتریوز تخمدان)، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را درگیر کند. پزشکان معتقدند که به ندرت بافتی شبیه به آندومتر در خارج از ناحیه‌ای که اندام‌های لگن در آن قرار دارند، پیدا می‌شود.جالب است بدانید که در طی آندومتریوز، بافت خارج شده نیز با هر چرخه قاعدگی ضخیم و دچار تجزیه می‌شود. به‌همین‌دلیل است که خانم‌های مبتلا به این بیماری، خونریزی‌های شدیدی را تجربه می‌کنند. ازآنجایی‌که این بافت خارج رحمی راهی برای خروج از بدن شما ندارد، به دام می‌افتد.
وقتی تخمدان‌ها را درگیر می‌کند، ممکن است کیست‌هایی به نام کیست اندومتریوما یا کیست آندومتریوز ایجاد شوند.
معرفی انواع آندومتریوز
به طور کلی، برحسب محل استقرار سلولهای آندومتر در خارج از رحم، سه نوع اصلی آندومتریوز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- آندومتریوز صفاقی سطحی: این مورد رایج‌ترین نوع آندومتریوز است که در اثر آن ضایعاتی در صفاق مشاهده می‌شود. صفاق لایه نازکی است که حفره لگن شما را در بر می‌گیرد.
- آندومتریوما (ضایعه تخمدانی): کیست‌های تیره و پر از مایعی که به کیست‌های شکلاتی معروف هستند. معمولا در عمق تخمدان‌های شما ایجاد می‌شوند و به روشهای درمانی خیلی خوب پاسخ نمی‌دهند. در نتیجه می‌توانند به بافت‌های سالم تخمدان نیز آسیب برسانند. در مطلبی با عنوان کیست آندومتریوما نی نی سایت به نکات جالبی در این زمینه اشاره شده است.
- آندومتریوز صفاقی عمیق: این نوع آندومتریوز در زیر صفاق رشد می‌کند و می‌تواند علاوه بر اندومتریوز رحم اندام‌های نزدیک به رحم مانند روده یا مثانه را درگیر کند. حدود ۱ تا ۵ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز، این مورد را تجربه می‌کنند.
بهتر است بدانید که از نظر پزشکان، شدت درد شما ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای بررسی وضعیت شما نباشد زیرا ممکن است اندومتریوز خفیف همراه با درد شدید را تجربه کنید یا ممکن است اندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد داشته باشید.اندومتریوز دارای چهار مرحله حداقلی، خفیف، در حد متوسط و شدید است. عوامل مختلفی مانند محل درگیری، تعداد، اندازه و عمق کاشت سلولهای آندومتر می توانند باعث بروز یکی از این مراحل شوند.
در اندومتریوز حداقلی، ضایعات یا زخم‌های کوچک و کاشت‌های سطحی آندومتر روی تخمدان شما وجود دارند. همچنین ممکن است التهاب در حفره لگن یا اطراف آن دیده شود.آندومتریوز خفیف شامل ضایعات سبک و کاشت‌های سطحی آندومتر روی تخمدان و پوشش لگن است.در اندومتریوز متوسط کاشت‌های عمیق آندومتر بر روی تخمدان و لگن مشاهده می‌شود. حتی ممکن است ضایعات بیشتری نیز وجود داشته باشند.شدیدترین مرحله آندومتریوز شامل کاشت‌های عمیق بر روی لگن و تخمدان‌ها است. البته ممکن است ضایعاتی در لوله‌های فالوپ و روده شما نیز وجود داشته باشند.
علائم آندومتریوز چیست؟
علائم آندومتریوز متفاوت است. برخی از زنان علائم خفیف را تجربه می کنند، اما در بعضی دیگر علائم متوسط تا شدید وجود دارد. شدت درد درجه و مرحله بیماری را نشان نمی دهد. ممکن است نوع خفیفی از بیماری داشته باشید اما درد شدیدی را تجربه کنید یا برعکس.
درد لگن شایعترین علامت آندومتریوز است. همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- قاعدگی های دردناک
- درد در قسمت تحتانی شکم قبل و هنگام قاعدگی
- گرفتگی عضلات یک یا دو هفته در نزدیکی قاعدگی
- خونریزی شدید قاعدگی یا خونریزی بین پریودی
- ناباروری
- درد پس از مقاربت جنسی
- ناراحتی ناشی از حرکات روده
- کمردردی که ممکن است در هر زمان از چرخه قاعدگی رخ دهد
همچنین ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید.
علت بروز آندومتریوز چیست؟
اگرچه هنوز علت دقیق ابتلا به این بیماری مشخص نیست اما دلایل احتمالی آن شامل موارد زیر هستند:
- قاعدگی بازگشتی: در این مورد، خون قاعدگی حاوی سلولهای آندومتر به جای خارج شدن از بدن، از طریق لوله‌های فالوپ به داخل حفره لگن جریان می‌یابد. این سلولهای آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام‌های لگن می‌چسبند، در آنجا رشد می‌کنند و در طول هر چرخه قاعدگی ضخیم می‌شوند و خونریزی می‌کنند.
- تغییر شکل سلولهای صفاقی: طبق «نظریه القایی»، متخصصان پیشنهاد می‌کنند که هورمونها یا عوامل سیستم ایمنی بدن می‌توانند باعث تبدیل سلولهای صفاقی (سلول‌هایی که در قسمت داخلی شکم شما قرار دارند) به سلولهای شبه آندومتر شوند.
- دگرگونی سلولهای جنینی: هورمون‌هایی مانند استروژن ممکن است سلولهای جنینی (سلول‌هایی که در مراحل اولیه رشد هستند) را در دوران بلوغ به سلولهای شبیه به آندومتر تبدیل کنند.
- اسکار جراحی: بعد از عمل‌های جراحی مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلولهای آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند. در نتیجه به فضای خارجی رحم دسترسی پیدا می‌کنند.
- انتقال سلولهای آندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلولهای آندومتر را به سایر قسمت‌های دیگر بدن منتقل کنند.
- اختلال سیستم ایمنی بدن: بروز مشکل در سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود که بدن نتواند بافت شبه آندومتر که در خارج از رحم رشد می‌کند را تشخیص دهد و از بین ببرد.
بررسی روشهای درمان آندومتریوز
آندومتریوز درمانی ندارد اما علائم آن قابل کنترل است.گزینه های پزشکی و جراحی برای کمک به کاهش علائم و مدیریت هرگونه عوارض احتمالی در دسترس هستند. پزشک زنان احتمالا ابتدا درمان های محافظه کارانه را امتحان می کند. در صورت عدم بهبودی، ممکن است جراحی توصیه شود.
گزینه های درمان عبارتند از:
1- داروهای ضد درد
می توانید داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن بدون نسخه را امتحان کنید، اما اینها در همه موارد موثر نیستند.
2- پیشگیری از بارداری به روش هورمونی
پیشگیری از بارداری به روش هورمونی با جلوگیری از رشد ماهانه و تجمع بافت آندومتر، باروری را کاهش می دهد. قرص های ضد بارداری و حلقه های واژن می توانند درد را در آندومتریوزهایی که خیلی شدید نیستند، کاهش داده یا حتی از بین ببرند.
تزریق مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera) نیز در قطع قاعدگی موثر بوده و رشد کاشت آندومتر را متوقف کرده، درد و سایر علائم را تسکین می دهد. به دلیل خطر کاهش تولید استخوان، افزایش وزن و افزایش میزان افسردگی در برخی موارد، این مورد ممکن است اولین انتخاب شما نباشد.
3- هورمون درمانی
مصرف هورمون های مکمل گاهی اوقات می تواند درد را تسکین داده و پیشرفت آندومتریوز را متوقف کند. هورمون درمانی در تنظیم تغییرات هورمونی ماهانه که موجب رشد بافتی هنگام آندومتریوز می شود، نقش دارد.
4- آگونیست ها و آنتاگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین (GnRH)
خانم ها از آگونیست ها و آنتاگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین (GnRH) برای جلوگیری از تولید استروژن تحریک کننده تخمدان استفاده می کنند. استروژن هورمونی است که به طور عمده مسئول ایجاد خصوصیات جنسی زنان است. جلوگیری از تولید استروژن مانع قاعدگی شده و یائسگی مصنوعی ایجاد می کند.
5- جراحی محافظه کارانه
جراحی محافظه کارانه برای زنانی است که می خواهند باردار شوند یا درد شدیدی را تجربه می کنند و هورمون درمانی برای آنها موثر نیست. هدف از جراحی محافظه کارانه برداشتن یا از بین بردن رشد آندومتر بدون آسیب رساندن به اندام های تولید مثل است.از لاپاراسکوپی، جراحی با تهاجم کم، برای مشاهده و تشخیص آندومتریوز استفاده می شود. همچنین برای از بین بردن بافت آندومتر نیز کاربرد دارد. یک جراح برای توقف رشد و یا سوزاندن یا بخار کردن آنها، شکاف های کوچکی در شکم ایجاد می کند. این روزها معمولاً از لیزر برای از بین بردن این بافت “نابجا” استفاده می شود.
6- جراحی آخرین گزینه (هیسترکتومی)
به ندرت، در صورتی که وضعیت با سایر روش های درمانی بهبود نیابد، دکتر متخصص زنان ممکن است به عنوان آخرین راه حل برداشتن رحم را توصیه کند.در طی برداشتن کامل رحم، جراح رحم و دهانه رحم را برمی دارد. تخمدان ها نیز حذف می کنندد، زیرا این اندامها باعث تولید استروژن و در نتیجه رشد بافت آندومتر می شود. علاوه بر این، جراح ضایعات ایمپلنت قابل مشاهده را نیز از بین می برد.
هیسترکتومی معمولاً درمانی برای آندومتریوز محسوب نمی شود. پس از این جراحی قادر به بارداری نخواهید بود.
مراحل آندومتریوز چگونه است؟
- مینیمال
- خفیف
- متوسط
- شدید
عوامل مختلف مرحله اختلال را تعیین می کنند. این عوامل می تواند شامل محل، تعداد ، اندازه و عمق کاشت آندومتر باشد.
- مینیمال: در این مرحله، در تخمدان ضایعات یا زخم های کوچک و کاشت آندومتر کم عمق وجود دارد. همچنین ممکن است در حفره لگن یا اطراف آن التهاب وجود داشته باشد.
- خفیف: آندومتریوز خفیف شامل ضایعات سبک و کاشت های کم عمق در تخمدان و پوشش لگن است.
- متوسط: آندومتریوز متوسط شامل کاشت های عمیق در پوشش تخمدان و لگن است. همچنین می تواند ضایعات بیشتری وجود داشته باشد.
- شدید: شدیدترین مرحله آندومتریوز شامل کاشت عمیق در لایه لگن و تخمدان است. همچنین ممکن است در لوله های فالوپ و روده نیز ضایعاتی وجود داشته باشد.
عوارض آندومتریوز چیست؟
داشتن مشکلات مربوط به باروری از عوارض جدی آندومتریوز است. زنانی که فرم های ملایم تری دارند، ممکن است بچه دار بشوند. طبق کلینیک مایو ، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز مشکلات باروری دارند.داروها در بهبود باروری موثر نیستند. برخی از زنان پس از برداشتن بافت آندومتر با جراحی توانسته اند باردار شوند. اگر در مورد شما جواب نداد، می توانید روش های باروری یا لقاح آزمایشگاهی را در نظر بگیرید تا به شما در بهبود شانس داشتن فرزند کمک کند.
اگر مبتلا به آندومتریوز هستید و می خواهید بچه داشته باشید ، ممکن است بچه دار را به تعویق نیندازید. علائم می تواند با گذشت زمان بدتر شود که این امر بارداری را دشوار می کند. قبل و حین بارداری باید مرتبا توسط پزشک ارزیابی شوید. برای اگاهی از گزینه های خود با پزشک مشورت کنید.
عوامل خطر آندومتریوز چیست؟
طبق پزشکی جانز هاپکینز، حدود ۲ تا ۱۰ درصد زنان باردار در ایالات متحده بین سنین ۲۵ تا ۴۰ سال مبتلا به آندومتریوز هستند. معمولاً سالها پس از شروع چرخه قاعدگی ایجاد می شود.
- سن: زنان در هر سنی در معرض خطر آندومتریوز هستند. معمولاً زنان بین ۲۵ تا ۴۰ سال را درگیر می کند، اما علائم م ی توانند از بلوغ شروع شوند.
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده تان سابقه آندومتریوز دارید، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری داشته باشید.
- سابقه بارداری: بارداری ممکن است به طور موقت علائم آندومتریوز را کاهش دهد. زنانی که بچه دار نشده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. با این حال، آندومتریوز همچنان می تواند در زنانی که بچه دار شده اند رخ دهد. این مورد تایید می کند که هورمونها بر رشد و پیشرفت بیماری تأثیر می گذارند.
- سابقه قاعدگی: اگر در زمینه پریود مشکلی دارید با پزشک خود صحبت کنید. این مسائل می تواند شامل قاعدگی های کوتاه، خونریزی سنگین و طولانی یا شروع آن از سنین پایین باشد. این عوامل می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.
بررسی نحوه صحیح تشخیص بیماری آندومتریوز
اصولا برای تشخیص اندومتریوز و سایر شرایطی‌که می‌توانند باعث درد لگن شوند، پزشک از شما می‌خواهد علائم خود را از جمله محل درد و زمان بروز آن را شرح دهید. پس از آن، آزمایش‌هایی که برای بررسی دقیق‌تر این بیماری انجام می‌شوند عبارتند از:
- معاینه لگن: در حین معاینه لگن، پزشک با دست خود سعی می‌کند مناطقی را که در لگن ناهنجاری‌هایی مانند کیست یا زخم رحمی دارند را ارزیابی کند. اغلب نمی‌توان مناطق کوچک اندومتریوز را احساس کرد مگر اینکه باعث ایجاد کیست شده باشند.
- سونوگرافی: تشخیص اندومتریوز در سونوگرافی آسان‌تر است. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می‌کند. برای ثبت تصاویر، دستگاهی به نام مبدل بر روی شکم شما فشار داده می‌شود یا داخل واژن شما قرار می‌گیرد (سونوگرافی ترانس واژینال). هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای به دست آوردن بهترین دید از اندام‌های تناسلی انجام شوند. معمولا یک آزمایش تصویربرداری سونوگرافی استاندارد به طور قطعی به پزشک شما نمی‌گوید که آیا شما آندومتریوز دارید یا خیر، اما می‌تواند کیست‌های مرتبط با آندومتریوز (آندومتریوما) را شناسایی کند. به‌همین‌دلیل بهتر است در طی معاینات روتین، در مورد بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز با پزشک خود صحبت کنید.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI): آزمایشی است که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندامها و بافت‌های بدن شما استفاده می‌کند. گاهی MRI می‌تواند به جراح شما اطلاعات دقیقی در مورد محل و اندازه کاشت‌های سلولی آندومتر ارائه دهد.
- لاپاراسکوپی: گاهی پزشک ممکن است شما را به جراح ارجاع دهد تا به کمک روش لاپاراسکوپی، داخل شکم شما دقیق‌تر بررسی شود. در طی این روش در حالی که شما تحت بیهوشی عمومی هستید، جراح شما یک برش کوچک در نزدیکی ناف شما ایجاد می‌کند. به کمک این برش لوله لاپاراسکوپ را وارد کرده و به دنبال علائم بافت آندومتر خارج از رحم همه نواحی را بررسی می‌کند.
انواع درمان‌های گیاهی آندومتریوز
امروزه تحقیقات زیادی بر روی موضوعات درمان اندومتریوز با سیر و دارچین و اندومتریوز انجام شده است. مشخص شده است که مصرف روزانه یک حبه سیر خام و تقریبا ۱۰ میلی‌گرم دارچین کمک زیادی به دفع کاشت‌های سلولی خارج رحمی آندومتر می‌کند.
در کنار آن خوردن دمنوش‌های گیاهی زیر نیز بسیار موثر است:
- بابونه
- گیاه پنج انگشت
- پوست کاج
- اسطوخودوس
- چای سبز
درمان آندومتریوز با طب سنتی
طب سنتی برای درمان این بیماری معتقد به مصرف بیشتر غذاهای سودازا مانند میوه و سبزیجات است. در کنار آن می‌توانید هر شب زیر شکم خود را با روغن زنجبیل چرب کنید. بهتر است از سه روز قبل از قاعدگی تا سه روز بعد از آن مصرف دم کرده یک قاشق مرباخوری زنجبیل و بابونه را فراموش نکنید.
آیا احتمال اینکه این بیماری به بدخیمی تبدیل شود وجود دارد؟
بیماری اندومتریوز یک بیماری خوش خیم ولی مزمن می باشد و احتمال بدخیم شدن ضایعات اندومتریوز بسیار پایین است.
سخن پایانی
شما در این مقاله با بیماری آندومتریوز آشنا شدید. همچنین از راههای درمان و تشخیص آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
برای تشخیص و درمان چسبندگی رحم به چه صورت می باشد؟
تشخیص چسبندگی رحم از طریق عکس هیسترو سالپنگوگرافی یا سونو هیستروگرافی می باشد . برای درمان و از بین بردن چسبندگی رحم باید هیستروسکوپی انجام شود.
در صورتی اینکه فردی اندمتریوز داشته باشد . برای درمان و دیرتر به وجود آمدن کیست، بارداری می تواند موثر باشد؟
بارداری هیچ تاثیر در روند درمان این بیماری ندارد . شما می بایست تحت نظر پزشكانى باشين كه در اين زمينه كار مى كنند و از طريق لاپاراسکوپی درمان شوید.
