از چه زمانی شیر مادر تولید می شود؟ + علت کم شدن شیر مادر چیست؟

تازه وارد دنیای مادران شده‌اید و نوزادتان را در آغوش گرفته‌اید؟ تازه مادر شده‌اید و احساس می‌کنید شیرتان برای کودک دلبندتان کافی نیست؟ قبل از هرچیز به شما تبریک می‌گوییم و البته می‌دانیم که گاهی نخستین تجربه شیردهی چندان ساده نیست. شیردهی به کودک با شیشه کار ساده‌ای است و می‌دانید که دقیقا چقدر شیر به نوزاد می‌دهید؛ اما زمانی‌که قرار است خودتان به کودک شیر بدهید، ماجرا کمی سخت می‌شود. اینجاست که دیگر نمی‌دانید چقدر شیر دارید و باید چقدر شیر به نوزادتان بدهید. مادران بسیاری هستند که شیردهی به نوزادشان را متوقف می‌کنند؛ چرا؟ چون نمی‌دانند شیرشان برای سیرکردن نوزاد کافی است یا خیر. خبر خوب این است که میزان شیر بیشتر مادران برای نوزاد کافی است؛ اما اگر نیاز به افزایش شیر مادر باشد هم راه‌هایی وجود دارد که خیالتان را راحت می‌کند. در این مقاله، از آنها خواهید خواند.

---

فهرست مطالب

• عوامل کمبود شیر مادر چیست؟
• از چه زمانی شیر مادر تولید می‌شود؟
• مزایای شیر مادر برای کودکان چیست؟
• کم شدن شیر مادر در رشد نوزادان چه تاثیری دارد؟
• چگونه بفهمیم مقدار شیر کافی است؟
• راه‌های درمان کمبود شیر مادر چیست؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

عوامل کمبود شیر مادر چیست؟

برای حل‌کردن هر مشکلی باید صورت‌مسئله‌ای دقیق و واضح داشته باشید. برای اینکه شیرتان زیاد شود هم نیاز به شناخت عوامل و دلایل کمبود شیر خود دارید. در ادامه، به برخی از دلایل کافی‌نبودن شیر مادر اشاره می‌کنیم.

۱. استفاده از شیرخشک

قانون شیردهی قانون عرضه و تقاضاست؛ یعنی هرقدر کودک بیشتر شیر بخورد، شیر تولیدی هم بیشتر می‌شود. سینه‌های خالی از شیر به بدن علامت می‌دهند که باید شیر تولید شود. حالا اگر پای شیرخشک به سفره نوزاد کوچکتان باز شود، روند تولید شیر در بدن کاهش می‌یابد. هر بطری شیرخشک نوزاد نشانه‌ای است که به بدن می‌گوید نیازی به تولید شیر مادر نیست.

۲. استفاده از شیشه‌شیر

مکیدن سر شیشه‌شیر با سر سینه متفاوت است. شیردهی نیاز به مکیدن زیاد دارد؛ اما خوردن شیر از شیشه برای کودک آسان‌تر است. پس اگر نوزاد به شیشه عادت کند، دیگر میلی به مکیدن پستان نخواهد داشت و فرایند ساده‌ترِ شیرخوردن، یعنی استفاده از شیشه را ترجیح خواهد داد.

ورود شیشه به فرایند غذاخوردن کودک، روند شیردهی طبیعی را مخدوش می‌کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله افزایش احتمال دوقلوزایی  را بخوانید.

۳. استفاده از پستانک

پستانک روی مکیدن پستان مادر اثرات منفی دارد. چگونه؟ پستانک مدت‌زمان مکیدن سینه مادر را کم می‌کند. هرقدر کودک کمتر سینه مادر را بمکد، مقدار شیر کمتری هم تولید می‌شود.

۴. برنامه‌ریزی زمان شیردهی

قانونی در کار نیست؛ هروقت نوزاد گرسنه می‌شود، باید به او شیر بدهید. اگر پای برنامه‌ریزی برای شیردهی به میان بیاید، چرخه تولید و تقاضای شیر دچار اختلال و شیر کمتری در بدن مادر تولید خواهد شد.

۵. خواب‌آلودگی نوزاد

در چند هفته نخستِ ورود به این دنیا، برخی از نوزادان بسیار خواب‌آلودند و فقط به‌ندرت و برای دوره‌های کوتاه‌مدت شیر می‌خورند. تا زمانی که کودک حالت خواب‌آلودگی دارد، دست‌کم هر ۲ ساعت در روز و هر ۴ ساعت در شب به او شیر بدهید تا مقدار کافی شیرتان تأمین شود.

۶. کوتاه‌بودن زمان شیردهی

تا زمانی‌‌که نوزاد مایل به شیرخوردن است، به او شیر بدهید و فرایند را متوقف نکنید. اجازه دهید خود نوزاد به شیرخوردن پایان بدهد. در این صورت، خللی در فرایند تولید و دریافت شیر به ‌وجود نمی‌آید. هرقدر مدت شیردهی به نوزاد را طولانی‌تر کنید، چربی شیر مادر هم بیشتر خواهد شد. چربی بیشتر به افزایش وزن نوزاد کمک می‌کند و سبب می‌شود زمان طولانی‌تری سیر بماند.

۷. هر بار شیردهی فقط با یک پستان

اگر می‌خواهید مقدار شیرتان را افزایش دهید، ترفندی وجود دارد. چه ترفندی؟ اجازه بدهید در هر بار شیردهی، کودک شیرخوردن از یک پستان را تمام کند و بعد به‌سراغ پستان دیگر بروید.

اما اگر مقدار شیرتان کاملا ثابت شده و کودک نیز در حال افزایش وزن است، در هر بار شیردهی، فقط از یک پستان استفاده کنید.

۸. اختلال در سلامتی نوزاد

امکان دارد مشکلات جسمانی مانند زردی، یا مشکلات ساختاریِ زبان مانع از آن شوند که به نوزاد به‌اندازه کافی شیر برسد. مصرف کمتر شیر باعث کاهش شیر مادر می‌شود.

۹. اختلال در سلامتی مادر

کم خونی، کم کاری تیروئید، خونریزی بعد از زایمان، جراحی/ آسیب قبلی سینه، مشکلات هورمونی، مشکلات آناتومیکی، داروها (برای مثال، قرص ضد بارداری هورمونی) یا سیگارکشیدن نیز می‌توانند بر روند تولید شیرمادر اثرات منفی بگذارند.

از چه زمانی شیر مادر تولید می‌شود؟

سینه‌های مادر در طول دوران بارداری بزرگ‌تر می‌شوند. بعد از به‌دنیا آمدن نوزاد، هورمون پرولاکتین در بدن مادر ترشح می‌شود. در پاسخ به این هورمون، مجاری تولید شیر در پستان مادر واکنش نشان می‌دهند. زمانی که نوزاد پستان مادر را می‌مکد، میزان ترشح پرولاکتین بالا رفته و هورمون اکسی توسین نیز ترشح می‌شود. این هورمون باعث انقباض ماهیچه‌های مجاری شیر شده و شیر را به سمت مجراهای خروجی هدایت می‌کند.

در روزهای ابتدایی شیردهی، یک مایع خامه‌ای که پروتئین زیاد و چربی کمی دارد از سینه مادر خارج می‌شود. این مایع را آغوز شیرمادر می‌گویند که خوردن آن برای نوزاد ضروری است. شیر اصلی، تقریبا بین ۴۸ تا ۹۶ ساعت بعد از زایمان، تولید می‌شود. معمولا این روند در اولین تجربه زایمان ممکن است کمی طولانی باشد.

مزایای شیر مادر برای کودکان چیست؟

به توصیه پزشکان متخصص نوزاد، نوزاد در شش ماه اول تولد باید از شیرمادر تغذیه کند. اولین تجربه هر کودک برای تغذیه شیرمادر است. شیرمادر شامل انواع پروتئین و ویتامین‌هایی است که علاوه بر کمک به رشد نوزاد، او را در برابر بیماری‌ها مصون نگه خواهد داشت. مواد موجود در شیر مادر شامل:

• پروتئین: شیر مادر دارای پروتئین‌های متنوعی است که منبع اصلی تامین کلسیم بدن نوزاد به حساب می‌آید. پروتئین شیر مادر برای نوزاد به‌راحتی قابل هضم است. پروتئین‌های کازئین، وی، لاکتوفرین، کلستروم و لیزوزیم انواع متنوعی هستند که در شیر مادر یافت می‌شوند. این پروتئین‌ها علاوه بر تامین نیاز تغذیه‌ای، نوزاد را در برابر مسمومیت‌های غذایی، باکتری‌های مضر، التهاب، ویروس‌های مختلف و آلرژی مقاوم می‌کند.
• چربی: شیر مادر حاوی نوعی چربی است که برای سلامتی نوزاد و رشد او لازم است. این چربی‌ها علاوه بر تامین کالری مورد نیاز بدن نوزاد، به تشکیل سیستم عصبی او نیز کمک می‌کند.
• ویتامین‌: اگر مادر به‌خوبی ویتامین‌های خود را مصرف کند، این ویتامین به‌میزان کافی در شیر او نیز موجود خواهد بود. تمامی ویتامین‌های محلول در چربی و محلول در آب که مادر مصرف کند، مستقیم وارد شیر او می‌شود. به‌همین دلیل پزشکان، به مادر توصیه می‌کنند که در مصرف ویتامین‌های خود دقت کند.

• کربوهیدرات: کربوهیدارت‌ها برای رشد نوزاد بسیار ضروری هستند. یکی از کربوهیدرات‌های موجود در شیر مادر لاکتوز است. این لاکتوز علاوه بر تامین کالری مورد نیاز بدن نوزاد، باکتری‌های ناسالم را در معده او کم می‌کند و به این ترتیب مانع بروز بسیاری از بیماری‌ها در نوزاد می‌شود.
• آهن: شیر مادر حاوی مقدار کمی آهن است اما نوزاد تمامی آن را جذب می‌کند. به‌همین دلیل مادر باید همواره مراقب تامین آهن مورد نیاز بدن خود باشد. در صورت کمبود آهن نوزاد با مشکلاتی مانند کم‌خونی و ضعف روبرو خواهد شد

کم شدن شیر مادر در رشد نوزادان چه تاثیری دارد؟

حالا که در مورد خواص شیرمادر و مواد موجود در آن گفتیم، کاملا مشخص است که کمبود شیر، تا چه حد می‌تواند در رشد نوزاد تاثیر منفی بگذارد. اولین نکته‌ای که با کم شدن شیرمادر خود را نشان می‌دهد، وزن‌گیری نوزاد است. ممکن است نوزاد برای ساعت‌ها سینه مادر را بمکد اما مقدار شیری که دریافت می‌کند، کمتر از میزان نیاز بدنش باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله زایمان در آب چیست را بخوانید.

در این صورت نه تنها نوزاد وزن اضافه نمی‌کند، بلکه ممکن است از نظر ذهنی هم رشد خوبی نداشته باشد. بنابراین اگر نوزاد شما با وجود خوردن شیر، وزن نمی‌گیرد، حتما باید با پزشک در این مورد مشورت کنید.

چگونه بفهمیم مقدار شیر کافی است؟

کمبود شیر مادر خیلی زود عوارض خود را در نوزاد نشان می‌دهد. علائم این مشکل واضح و مشخص است و مادر با کمی دقت می‌تواند متوجه آن شود.

• وزن‌گیری نوزاد: نوزاد با توجه به وزن اولیه و قد خود، یک نمودار مشخص برای وزن‌گیری دارد. با اینکه معمولا نوزادان در هفته اول تولد کمی وزن از دست می‌دهند اما باید در دو هفته بعدی این وزن را جبران کنند. توجه به‌میزان اضافه وزن نوزاد، اولین نکته‌ای است که پزشک را متوجه می‌کند که شیر مادر برای نوزاد کافی است یا خیر.
• تعداد دفعات شیر خوردن نوزاد: معمولا نوزادان در طول شبانه روز، هر دو ساعت شیر می‌خورند. اگر میزان شیر خوردن نوزاد بیشتر از این باشد، احتمال دارد که مقدار شیر برای او مناسب نبوده و گرسنه باشد.
• توجه به‌میزان ادرار و مدفوع نوزاد : نوزاد در ماه اول روزی حداقل سه مرتبه دفع مدفوع دارد. اما از روز پنجم تولد، رنگ مدفوع او تغییر کرده و روشن می‌شود. اگر نوزاد هنوز مدفوع تیره و کمی دارد، ممکن است شیری که دریافت می‌کند کمتر از حد نیاز او باشد. یکی از دلایل کم شدن میزان ادرار نوزاد نیز می‌تواند کم بودن شیر مادر باشد.
• نوزاد سرحال: نوزادی که تغذیه خوبی دارد و همه مواد لازم خود را دریافت می‌کند، آرام و سرحال است. گاهی بی‌قراری و بهانه‌گیری نوزاد، به‌علت کم شدن شیر مادر است.

راه‌های درمان کمبود شیر مادر چیست؟

برای درمان کمبود شیرمادر، ابتدا باید دلیل آن را پیدا کرد. رفع این مشکل و معجزه افزایش شیرمادر را در میزان رشد کودک و سلامتی او به‌وضوح می‌توان دید. در بعضی موارد مانند انجام جراحی‌های مختلف پستان، کاری از دست کسی ساخته نیست و باید با کمک شیرخشک، کمبود شیر مادر را جبران کرد. اما در مواردی مانند استفاده از قرص جلوگیری یا مشکلات غدد و هورمونی، با مشورت با پزشک می‌توان تا حد زیادی این مشکلات را رفع کرد. دیگر مواردی که به درمان کمبود شیر مادر کمک می‌کند عبارتند از:

•  استراحت و خواب کافی
• دور شدن از استرس و انجام ورزش‌های سبک در جهات کمک به رفع اضطراب
• یوگا و مراقبه
• اضافه کردن مواد مغذی خوب به رژیم غذایی و استفاده از مواد غذایی کامل و سالم
• کم کردن مقدار مصرف کافئین
• ترک کردن سیگار و الکل
• نوشیدن مقدار زیاد آب در شبانه روز
• آموزش روش‌های درست شیردهی به نوزاد
• اضافه کردن دفعات شیردهی به نوزاد
• اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ (پوشیدن این لباس‌ها باعث فشار به پستان و اختلال در عملکرد غدد شیری می‌شوند.)
• شیر دادن از هر دو سینه و اطمینان از تخلیه شیر
• ماساژ صحیح پستان مادر، باعث تحریک غدد شیری و نرم شدن سینه و در نتیجه مکیدن راحت شیر توسط نوزاد می‌شود.

درمان‌های گیاهی برای کمک به افزایش شیر مادر:

حتما بارها شنیده‌اید که مصرف بعضی از مواد غذایی و عرقیجات گیاهی، باعث افزایش شیر مادر می‌شوند. قطعا یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش شیر مادر، رژیم غذایی مناسب برای اوست. رعایت درست اصول تغذیه می‎تواند باعث جلوگیری از خشک شدن شیر مادر شود.

یک نکته را به‌خاطر داشته باشید. مادر چه در دوران بارداری و چه در هنگام شیردهی، ‌باید برای خوردن هر نوع ماده غذایی به خصوص مواد سنتی و گیاهان دارویی، حتما با پزشک خود مشورت کند. مصرف بسیاری از این داروها و عرقیجات گیاهی، به‌دلیل ویژگی‌های جسمی افراد مختلف، تاثیری یکسان در همه افراد ندارند.

در ادامه لیستی از مواد غذایی مناسب در دوران شیردهی را به شما معرفی خواهیم کرد. این مواد نه تنها باعث درمان کمبود شیرمادر می‌شوند بلکه به مقوی بودن شیر نیز کمک خواهند کرد.

• مصرف سبزیجات به مقدار زیاد یکی از راه‌های سالم برای افزایش شیر مادر است. اسفناج، کدو، ، برگ ریحان، برگ چغندر، هویج و مارچوبه از سبزیجات بسیار مقوی و سرشار از انواع ویتامین‌ها هستند که مصرف آن‌ها توصیه می‌شود. سیر نیز یکی دیگر از سبزیجات مفید برای درمان کمبود شیر مادر است.
• مصرف میوه‌های تازه، مانند زردآلو و سیب از مواردی است که باعث افزایش شیر مادر می‌شود.
• مصرف آب و مایعات، نه تنها به سلامتی مادر کمک می‌کند بلکه باعث زیاد شدن شیر نیز می‌شود.
• ماهی سالمون یکی از بهترین منابع امگا ۳ و اسیدهای چرب دیگر است. مصرف این ماهی در کنار زیاد کردن شیر مادر باعث مقوی بودن آن نیز خواهد شد.
• بلغور جو دوسر نیز از دیگر مواد غذایی مقوی و مفید برای مادر است که شیر او را نیز زیاد می‌کند. مصرف جو دوسر باعث افزایش ترشح اکسی توسین است که هورمون اصلی تولید شیر در مادران است.
• زیره نیز یکی از ادویه‌هایی است که باعث افزایش شیر مادر می‌شود. در عین حال زیره، مشکلات معده را نیز کم کرده و در درمان نفخ مادر نیز موثر است.
• رازیانه نیز به‌صورت عرق یا دانه رازیانه برای زیاد شدن شیر توصیه می‌شود.
• مصرف بادام و کنجد نیز در این دوران بسیار توصیه می‌شود.
• در بخش مواد پروتئینی، ران مرغ، یکی از مواد غذایی است که در درمان کمبود شیر به مادران توصیه می‌شود.

سخن پایانی

شما در این مقاله با علت کم شدن شیرمادر آشنا شدید. همچنین از راههای افزایش و درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول