با شناخت از آناتومی دندان و ساختار آن که جزئی از آناتومی دهان می باشد، می توانید مشکلات دندانی را به خوبی تشخیص داده و در حفظ سلامت و جلوگیری از آسیب دیدگی ای ماده محکم و سفید نیز بهتر عمل کنید. همه انسان ها بین ۳۰ تا ۳۲ دندان در دهان و روی فک بالا و پایین خود دارند؛ همه ما به خوبی از اهمیت و کاربرد دندان های خود آگاهیم و میدانیم تا چه اندازه دندان های طبیعی ما دارای ارزش هستند و باید از آن ها به خوبی مراقبت کنیم. اما هر کدام از دندان های موجود در دهان دارای وظیفه خاصی هستند و برای خرد کردن و جویدن مواد غذایی خاصی می‌باشد و البته مشکلات متنوعی هم ممکن است برای دندان های شما ایجاد شود. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به معرفی آناتومی دندان ها و مشکلاتی که ممکن است برای ساختمان دندان هر فردی ایجاد شود، بپردازیم پس با ما در این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
- آشنایی با ساختار و آناتومی دندان
- آشنایی با انواع دندان
- مشکلات رایج آناتومی دندان چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آشنایی با ساختار و آناتومی دندان
با بخش‌های مختلف یک دندان به همراه بافت‌های اطراف آن را آشنا میشوید. برای درک بهتر ، میتوانید به طور خلاصه درباره هر بخش دندان، توضیحاتی در ادامه بخوانید.
آناتومی دندان- مینا (Enamel)
مینای دندان سخت‌ترین بافت بدن انسان است. این بافت سفید رنگ است و عاج دندان یا همان دنتین را احاطه کرده است. از آنجا که هیچ سلول زنده‌ای در داخل مینای دندان وجود ندارد، این لایه نمی‌تواند آسیب ناشی از پوسیدگی یا ساییدگی دندانها را خودش و به صورت خود به خود برطرف کند. در نتیجه آسیب‌های وارده به مینای دندان تنها با کمک دندانپزشک (و به شکل تخصصی توسط متخصص ترمیمی و زیبایی دندان) برطرف یا ترمیم میشود.
آناتومی دندان- تاج آناتومیکال دندان (Anatomical Crown)
تاج آناتومیکال تنها بخش قابل مشاهده دندان انسان است که از لثه‌ها بیرون آمده. تاج توسط مینای دندان احاطه شده است. زمانی که تاج دندان به شکل جدی آسیب می‌بیند و نیاز به ترمیم گسترده دارد، از روکش دندان که کاملا از نظر ظاهری مشابه تاج دندان طبیعی انسان است برای ترمیم و بازسازی آن استفاده میشود.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره عمل ایمپلنت دندان را بخوانید.
آناتومی دندان- لثه (Gum یا Gingiva)
لثه نوعی بافت نرم و تقریبا صورتی رنگ است که ریشه‌های دندان را احاطه کرده و از آنها محافظت می‌کند. این بافت همچنین دندان‌هایی که هنوز در نیامده‌اند را محافظت می‌کند.
آناتومی دندان- اتاقک پالپ (Pulp Chamber)
پالپ چمبر یا اتاقک پالپ یک حفره وسیع در قسمت مرکزی (در داخل ) تاج آناتومیکی است و اندازه آن بزرگتر از حفره پالپ ریشه (کانال ریشه دندان) است. پالپ، بافت نرم دندان است که حاوی اعصاب، رگ‌های خونی و بافت همبند است.
آناتومی دندان- گردن یا طوق دندان (Neck)
گردن دندان ناحیه‌ای از دندان است که در آن تاج آناتومیک به ریشه دندان می‌رسد (یا متصل میشود).
آناتومی دندان- عاج (Dentin)
عاج یا دنتین یک لایه بین مینای دندان و سمنتوم است. عاج شامل تعداد زیادی لوله‌های کوچک توخالی کانال مانند است. زمانی که لایه محافظ عاج یعنی مینا آسیب می‌بیند و یا اصطلاحا با تحلیل مینای دندان روبرو می‌شویم، علاوه بر احتمال ایجاد حساسیت دندان، روند سایش و تحلیل دندان به شدت افزایش می‌یابد.
آناتومی دندان- استخوان فک یا بخش آلوئولار استخوان فک (Alveolar Bone)
استخوان الوئولار به بخشی از استخوان فک گفته میشود که ریشه دندانها را احاطه کرده است.
آناتومی دندان- کانال ریشه دندان (Root Canal)
پالپ نه تنها در داخل تاج دندان، که در داخل ریشه دندان نیز وجود دارد. به مسیر باریک داخل ریشه دندان که حاوی پالپ دندان است کانال ریشه گفته میشود.
آناتومی دندان- سمنتوم (Cementum)
سمنتوم یک بافت همبند سخت است که ریشه دندان را احاطه کرده و به لیگامان پریودنتال متصل میشود.
آناتومی دندان- لیگامان پریودنتال (Periodontal Ligament)
لیگامان پریودنتال بافتی است که از الیافِ بافتِ همبندِ کلاژنی ساخته شده و ریشه دندان را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. در واقع دلیل اصلی اتصال دندان به ساکِت دندانی (محل قرارگیری ریشه دندان در استخوان فک) همین لیگامان‌ها هستند.
آناتومی دندان- شیار لثه‌ای (Gingival sulcus)
شیار لثه به فاصله یا فضای خالی و اندک بین دندان و لثه گفته میشود. حتی افرادی که دندان‌های سالمی دارند عموماً این فاصله را دارند. عمق شیار لثه معمولا ۱ تا ۲ میلی متر است. وقتی این فضا به دلیل التهاب لثه عمیق‌تر می شود، به آن پاکِت پریودنتال یا پاکِت لثه می‌گویند.
آشنایی با انواع دندان
در انسان ۴ نوع دندان وجود دارد، دندان‌های پیش، نیش، پرمولر و مولر ۴ نوع دندان هستند که در ادامه هر کدام توضیح داده شده اند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله دلایل بروز درد دندان را بخوانید.
دندان‌های پیش (Incisors)
۸ دندان پیش وجود دارد که قدامی‌ترین (جلویی‌ترین) دندانها در هر قوس فکی هستند. به این دندانها ثنایا نیز گفته میشود. آنها، بین دندان‌های نیش قرار دارند و وظیفه اصلی‌شان کمک به قطعه قطعه کردن یا برش مواد غذایی است. دو دندان پیش موجود در دو طرف خط میانی به عنوان دندان‌های پیش یا ثنایای مرکزی شناخته میشوند. دو دندان مجاور دندان‌های ثنایای مرکزی نیز، به عنوان دندان پیش جانبی یا ثنایای کناری شناخته میشوند. دندان‌های پیش به طور کلی، تنها یک ریشه و یک لبه تیز برشی دارند.
دندان‌های نیش (Canines)
۴ دندان نیش در قوس فکی وجود دارد که ۲ عدد آنها در فک پایین دو ۲ عدد دیگر در فک بالا قرار دارند. دندان های نیش در دو طرف دندان های پیش قرار دارند. عملکرد اصلی این دندانها تکه تکه کردن غذا است. آنها تنها یک نوک تیز و یک ریشه دارند. دندان های نیش بلند‌ترین ریشه را در میان تمام دندانها دارند.
دندان‌های پرمولر (Premolars)
دندان‌های پرمولر همان دندان‌های آسیاب کوچک هستند. انسان ۸ دندان آسیای کوچک دارد (که در هر ربع قوس فکی) ۲ عدد از آنها وجود دارند. یعنی در هر فک ۴ عدد. و در هر طرف فک دو عدد وجود دارند. این دندانها، پشت دندان‌های نیش و جلوی دندان‌های آسیای بزرگ قرار دارند. دندان پرمولر اولِ فک بالا دارای دو ریشه است و پرمولر‌های دوم فک بالا دارای تنها یک ریشه هستند. در دندان‌های شیری هیچ دندان پرمولر یا آسیای کوچکی وجود ندارد.
دندان‌های مولر (Molars)
خلفی‌ترین دندانها در قوس فکی انسان، دندان‌های مولر یا آسیاب یا آسیا هستند. آنها دارای سطوح وسیع و شیبدار‌تری با ۴ تا ۵ لبه هستند. دندان‌های آسیاب برای خرد کردن غذا طراحی شده‌اند.دندان‌های مولر فک پایین، معمولاً ۲ ریشه دارند. دندان‌های مولر فک بالا (که در پشت پرمولر دوم قرار دارند) به طور معمول ۳ ریشه دارند.
از آنجا که آخرین دندان‌هایی که در انسان رشد می‌کنند و در می‌آیند، دندان‌های آسیای بزرگ سوم هستند و سن رویش آنها در دوره بلوغ و بعد از آن است، به آنها دندان عقل نیز گفته میشود. به عبارتی، دندان عقل، آخرین دندان آسیای بزرگ است.
دندان های شیری: درآمدن اولین دندانها، تا زمان افتادن آخرین دندان
در انسان دو دسته دندان وجود دارد. که هر کدام در یک دوره سنی رشد می‌کنند. به اولین دندان‌های انسان که در سن حدود ۶ ماهگی رشد کرده و در می‌آیند و در حدود ۷ تا ۱۲ سالگی نیز در قوس فکی وجود دارند، دندان شیری گفته میشود. این دندانها ۲۰ عدد هستند که ۱۰ عدد از آنها در فک بالا و ۱۰ عدد دیگر در فک پایین قرار دارند.
به طور معمول، دو دندانی که زودتر از همه در می‌آیند دندان‌های پیش مرکزی در فک پایین هستند. به طور ساده‌تر دو دندان جلویی در مرکز فک پایین زودتر در می‌آیند و پس از آن ۴ دندان جلویی فک بالا رویش می‌یابند.بعد از این، سایر دندانها به آرامی شروع به بیرون آمدن از لثه می‌کنند. دندان‌های در آمده معمولاً به صورت جفتی (در هر فک) از دو طرف در می‌آیند. مجموعه کامل دندان های شیری از سن ۲ تا ۳ سالگی تا زمان ۶ تا ۷ سالگی در دهان حضور دارند.
شناخت آناتومی دندان و همچنین نحوه و زمان رویش یا افتادن دندان های شیری میتواند به والدین کمک کند تا بهتر از دندان های دلبندان خود مرابت کنند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ایمپلنت بدون جراحی چیست را بخوانید.
حقایقی درباره دندان های شیری کودکان
- یک قانون در خصوص در آمدن دندان های شیری کودکان وجود دارد و آن قانون این است که تقریبا در طول هر ۶ ماه ۴ دندان شیری رشد می‌کنند.
- دختربچه‌ها زودتر از پسربچه ها دندان در می‌آروند
- دندان های فک پایین معمولا زودتر از دندان های فک بالا در می آیند.
- دندان های طرفی به صورت جفت رشد می‌کنند.
- اندازه دندان های شیری کوچکتر از دندان های دائمی است و رنگ آن ها سفیدتر است.
- تا سن ۲ یا ۳ سالگی تمام دندان های شیری کودک باید در آمده باشند.
- بین سنین ۶ تا ۱۲ سالگی ، مخلوطی از دندان های شیری و دندان های دائمی در دهان حضور دارند.
مشکلات رایج آناتومی دندان چیست؟
سوراخ شدن دندان ها
سوراخ ها یکی از مشکلات شایع آناتومی دهان و دندان ها است که ممکن است برای هر کسی ایجاد شود، در حقیقت این حفرات و سوراخ ها در اثر فعالیت باکتری ها در سطح دندان ها و اسیدی شدن محیط دهان ایجاد می شوند، این باکتری ها زمانی که فرد به خوبی به دندان های خود رسیدگی نمی‌کند و به اصول بهداشت دهان و دندان اهمیت نمی‌دهد؛ فعالیت خود را آغاز کرده که در نهایت ممکن است باعث پوسیدگی دندان و ریزش کل دندان شود و هزینه های دندانپزشکی زیادی برای شما ایجاد کند.
پالپیت
این نوع از مشکلات، در واقع در اثر ایجاد حفره در دندان ها ایجاد میشود، این حفرات گاهی بسیار عمیق میشوند و در صورت رسیدگی نکردن به این حفرات باعث عفونت شده و ایجاد درد شدید در دندان ها میگردد و در این عارضه، پالپ دندان شما ملتهب میشود.
آبسه
آبسه یک ساختار چرکی است که ناشی از عفونت های دندانی می باشد. درد این عارضه در موارد حاد آنقدر زیاد است که ممکن است حتی گردن و گوش فرد را نیز درگیر نماید. در صورت عدم درمان آبسه ممکن است به سینوس ها و یا حتی مغز فرد نیز آسیب وارد شود؛ پس اگر شاهد علائم آبسه بودید، فورا به دندانپزشک جهت درمان سریع آن مراجعه نمایید؛ علائم آبسه شامل:
- تورم
- تب
- حساسیت دندان ها به هرگونه فشار و یا تغییر دما
پریودنتال
این بیماری که به بیماری لثه نیز معروف است یکی از شایع ترین بیماری های مربوط به دهان و دندان است. لثه به علت بافت نرم خود ممکن است بیشتر از دیگر بخش های آناتومی دندان ها، دچار مشکل شود. از علائم این بیماری می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- درد
- شل شدن دندان ها
- قرمزی و تورم و خونریزی
- بد بو شدن دهان
توجه داشته باشید که عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و همچنین استعمال دخانیات امکان بروز این بیماری بسیار بیشتر می‌نماید.
مال اکلوژن
مشکلات فک و دندان یا مال اکلوژن های دندانی که ممکن است به علت اشکالاتی در فک و یا آناتومی دندان ها ایجاد شود، اغلب ارثی بود و باعث ناهماهنگی دندان ها و فک ها میشود و دارای انواع آندربایت و دیپ بایت است که البته خوشبختانه این مشکلات امروزه با انواع بریس و ارتودنسی قابل درمان است.
سخن پایانی
شما در این مقاله با آناتومی دندان آشنا شدید. همچنین از انواع دندان ها آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
رنگ طبیعی مینای دندان از زرد روشن تا سفید متمایل به خاکستری متغیر می باشد. در لبه های دندان که عاج دندان وجود ندارد رنگ مینای دندان کمی آبی رنگ به نظر می رسد.
مینا، عاج، مغز دندان، لثه، سمان، استخوان فک
