زخم معده به زخم هایی گفته می شود که در دیواره داخلی معده یا قسمت ابتدای روده کوچک که به نام دوازدهه شناخته می شود، شکل می گیرند. آیا شما تجربه این بیماری را دارید؟ گاهی زخم معده بسیار دردناک است. در گذشته تصور می شد که علت زخم معده استرس یا غذاهای پر ادویه است. اما امروزه پزشکان دریافته اند که علت آن یک باکتری ست. در این مقاله به بررسی علائم زخم معده و درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
زخم معده چرا ایجاد می شود؟
رایج‌ترین علت زخم معده عفونتی است که از طریق باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) ایجاد می‌شود. علت دیگر آن مصرف طولانی‌مدت آسپرین و مُسکن‌های دیگری نظیر ایبوپروفن (Advil ،Motrin و غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve ،Anaprox و غیره) است. استرس و خوردن غذاهای تند به زخم معده منجر نمی‌شوند ولی می‌توانند علائم بیماری را تشدید کنند.
برای مطالعه بیشتر: همه چیز درباره کیست بارتولن
نشانه های زخم معده
- شکم‌درد همراه با سوزش؛
- احساس سیری، التهاب یا انقباض؛
- ناتوانی در هضم غذاهای چرب؛
- سوزش معده؛
- حالت تهوع.
همان‌طور که قبلا گفتیم رایج‌ترین علامت زخم معده سوزش معده است. اسید معده درد را بدتر می‌کند، همین‌طور معده‌ی خالی. با خوردن غذاهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند یا با مصرف داروهای کاهش‌دهنده‌ی اسید معده، می‌توان درد ناشی از بیماری را برطرف کرد، اما باید به یاد داشت که درد دوباره باز می‌گردد. این درد بین وعده‌های غذایی و شب‌ها شدت می‌گیرد.
تقریبا سه‌چهارم مبتلایان به زخم معده اصلا علائمی ندارند. در موادر نادر، علائم زخم معده شدید هستند، نظیر:
- استفراغ معمولی یا استفراغ خونی (که به رنگ قرمز یا سیاه است)؛
- خون تیره در مدفوع، یا مدفوع سیاه یا قیری‌رنگ؛
- دشواری تنفس؛
- حالت تهوع و استفراغ؛
- کاهش وزن بی‌دلیل؛
- تغییر اشتها.
شاید این مطلب هم برایتان جالب باشد: از رژیم یویو و عوارض آن چه می دانید؟
زخم معده‌هایی که درمان نمی شود
زخم معده‌هایی که خوب نمی‌شوند اغلب زخم‌های ارتجاعی نامیده می‌شوند. دلایل بسیاری برای عدم بهبود زخم معده وجود دارد، ازجمله:
- مصرف نکردن داروها مطابق دستور پزشک؛
- برخی از انواع باکتری H.pylori که در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند؛
- مصرف مداوم تنباکو؛
- مصرف مداوم مُسکن‌ها ازجمله آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسین سدیم (Aleve ،Anaprox و غیره) که خطر ابتلا به این بیماری را بالا می‌برند.
در موارد نادر، زخم معده می‌تواند بر اثر موارد زیر به وجود آید:
- تولید بیش از حد اسید معده، که اغلب در سندروم زولینگر–الیسون مشاهده می‌شود؛
- عفونتی غیر از باکتری H.pylori؛
- سرطان معده؛
- سایر یبماری‌ها که منجر به بروز زخم‌هایی در معده و روده‌ی کوچک می‌شوند که شبیه زخم معده هستند، مانند بیماری کرون (Crohn).
درمان زخم معده معمولا علاوه بر مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، مستلزم از بین بردن عواملی است که ممکن است در روند درمان تداخل کنند.
اگر بر اثر این بیماری دچار مشکلی حاد نظیر خونریزی شدید یا پرفوراسیون (سوراخ‌شدگی معده) شدید، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. هرچند امروزه به دلیل وجود داروهای مؤثر فراوان کمتر از گذشته به جراحی نیاز می‌شود.
جهت آگاهی: سیر تا پیاز رژیم بنتینگ
مواد ضروری در ترمیم و درمان زخم معده
برخی مواد برای ترمیم هر نوع زخم در بدن مانند زخم معده باید در سطح ایده‌آل در خون و در بافت وجود داشته باشند که «پروتئین» مهم‌ترین آنهاست. برخی از سایر مواد لازم عبارتند از:
- روی (زینک): برای بهبود فعالیت سیستم ایمنی و به عنوان یک آنتی‌اکسیدان
- سلنیوم: برای تسریع التیام ضایعه
- ویتامین آ: در مقادیر کم برای ترمیم بهتر (هویج از منابع خوب ویتامین آ به شمار می‌آید.)
برنامه غذایی فرد از جهت ترکیب کلی کربوهیدرات، پروتیین و چربی، با رژیم غذایی عادی افراد تفاوتی ندارد، اما تامین مواد بالا باید با مشورت با کارشناس تغذیه یا مصرف متعادل مکمل غذایی در اولویت قرار گیرد.
بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: چاقی یکی از عوامل سندروم تخمدان پلی کیستیک
چه عواملی منجر به درمان نشدن زخم معده می شود؟
گاهی زخم‌های معده با وجود درمان، ترمیم نمی‌شوند یا به‌اصطلاح، زخم مقاوم به درمان هستند. علل زیر ممکن است باعث مقاومت به درمان شوند:
- مصرف نکردن داروها طبق دستور پزشک
- مقاومت برخی از گونه‌های هلیکوباکتر پیلوری نسبت به برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- ادامه استعمال دخانیات
- ادامه مصرف داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی
- تولید بسیار زیاد اسید معده به دلیل سایر بیماری‌ها
- عفونت معده با میکروبی غیر از هلیکوباکتر پیلوری
- سرطان معده
- سایر بیماری‌هایی که موجب ایجاد ضایعات زخم‌مانند در معده یا روده می‌شوند، مانند بیماری کرون
به طور مشخص، برای درمان این بیماری مقاوم لازم است عاملی که از ترمیم زخم جلوگیری می‌کند، برطرف شود.
این محتوای مفید را هم دنبال کنید: سیر تا پیاز سرطان کبد
پیامدهای زخم معده
چنان‌چه زخم معده درمان نشود، موارد زیر اتفاق خواهد افتاد:
- خونریزی داخلی: اگر خونریزی خفیف باشد می‌تواند موجب ابتلا به کم خونی شود. چنان‌چه خونریزی شدید باشد لازم است بیمار بستری شود یا به او خون تزریق شود. خونریزی شدید معده می‌تواند منجر به استفراغ خونی یا سیاه، یا مدفوع خونی یا سیاه شود.
- عفونت: زخم معده می‌تواند حفره‌ای در دیواره‌ی معده یا روده‌ی کوچک ایجاد کند و خطر ابتلا به عفونت حاد در حفره‌ی شکمی (peritonitis) را بالا ببرد.
- انسداد مسیر بلع غذا: این بیماری می‌تواند منجر به ورم، التهاب یا زخم در مسیر ورود غذا به دستگاه گوارش و انسداد آن شود. انسداد مسیر بلع ممکن است باعث شود زود احساس سیری کنید، بالا بیاورید و وزن‌تان کاهش یابد.
روش های درمانی زخم معده
درمان زخم معده بسته به علت آن متفاوت است. معمولا در طی درمان، اگر باکتری H.pylori وجود داشته باشد، باید آن را از بین برد و در صورت امکان مصرف آسپرین و مُسکن‌های مشابه آن را کاهش داد یا قطع کرد و با داروهای دیگر علائم آن را بهبود بخشید.
داروهایی که برای زخم معده تجویز و مصرف می‌شوند عبارت‌اند از:
۱. داروهای آنتی‌بیوتیک برای کشتن باکتری H.pylori
اگر باکتری H.pylori در دستگاه گوارش شما پیدا شود، پزشک ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای از بین بردن آن توصیه خواهد کرد. این آنتی‌بیوتیک‌ها عبارت‌اند از: آموکسی‌سیلین (Amoxil)، کلاریترومایسین (Biaxin)، مترونیدازول (Flagyl)، تینیدازول (Tindamax)، تتراسیکلین (Tetracycline HCL) و لووفلوکساسین (Levaquin).
مدت زمان مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها برحسب محل زندگی شما و مقاومت بدن‌تان به آنتی‌بیوتیک متفاوت است. شما احتمالا به مدت دو هفته باید آنتی‌بیوتیک بخورید و داروهای دیگر را نیز مصرف کنید تا اسید معده‌تان کاهش یابد. داروهایی که با آنتی‌بیوتیک مصرف خواهید کرد، بازدارنده‌ی پروتون پمپ (proton pump inhibitor) و شاید Pepto-Bismol خواهند بود.
۲. داروهایی که مانع تولید اسید و تسریع درمان زخم معده می‌شوند
بازدارنده‌های پروتون پمپ (PPIها) با غیرفعال کردن قسمت‌هایی از سلول که اسید تولید می‌کنند، اسید معده را کاهش می‌دهند. این داروها هم شامل داروهای بدون نسخه هستند هم داروهایی که تنها با نسخه‌ی پزشک تهیه می‌شوند. از میان این داروها می‌توان به این موارد اشاره کرد: اومپرازول (Prilosec)، لانسوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، اسومپرازول (Nexium) و پانتوپرازول (Protonix).
مصرف طولانی‌مدت بازدارنده‌های پروتون پمپ به‌خصوص با دُز زیاد، خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را بالا می‌برد. از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند این خطرها را کاهش دهد یا خیر.
۳. داروهایی برای کاهش تولید اسید
داروهایی که تولید اسید را متوقف می‌کنند و مسدودکننده‌های هیستامین (H-2) نیز نامیده می‌شوند، میزان اسید معده دستگاه گوارش شما را کاهش می‌دهند و بدین‌ترتیب زخم معده را بهبود می‌بخشند و روند درمان آن را سریع می‌کنند.
این داروها که هم بدون نسخه هم با نسخه قابل تهیه هستند، شامل رانیتیدین (Zantac)، فاموتیدین (Pepcid)، سیمتیدین (Tagamet HB) و نیزاتیدین (Axil AR) هستند.
۴. داروهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند
پزشک شما ممکن است در رژیم دارویی‌تان داروهایی را برای خنثی کردن اسید معده بگنجاند. این داروها اسید معده را خنثی می‌کنند و سریعا می‌توانند درد معده را نیز برطرف کنند. بسته به مواد اصلی به کار رفته در این نوع دارو باید دانست اسهال یا یبوست از عوارض جانبی مصرف این داروهاست.
درباره ی تاثیر ژنتیک بر چاقی چه می دانید؟
سخن پایانی
در این نوشتار درباره زخم معده سخن گفتیم. علائم و عوارض آن را برشمردیم. قابل ذکر است که مطالعات روی نقش مصرف ویتامین ث در بهبود زخم معده نشان می‌دهد دوز کم ویتامین ث (و نه دوز زیاد آن) در افزایش تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها در نابودی هلیکوباکتر پیلوری مفید است. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت بنویسید.
