بارداری خارج از رحم

خطرناک‌ترین نوع بارداری در میان زنان بارداری خارج از رحم می باشد. زمانی این اتفاق می‌افتد که یک جنین (تخمک بارور شده) در مکان نامناسبی خارج از رحم رشد می‌کند، مانند لوله فالوپ یا چسبیده به تخمدان، حاملگی خارج از رحم همیشه با از دست دادن جنین خاتمه می‌یابد. بدون درمان، می‌تواند منجر به خونریزی شدید و حتی مرگ برای زن شود. اگر علائم حاملگی خارج رحمی مانند: خونریزی از واژن یا درد در ناحیه لگن را دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. البته که دیگر جای نگرانی نیست چرا که امروزه با پیشرفت علم پزشکی، بسیاری از زنانی که حاملگی خارج از رحم را تجربه کرده‌اند می‌توانند بعداً بارداری سالمی داشته باشند. در ادامه با مجله درمانکده همراه باشید..

آشنایی با بارداری طبیعی اولیه

به صورت طبیعی یک تخمک از تخمدان به لوله فالوپ آزاد می‌شود. این فرآیند تخمک گذاری نامیده می‌شود و معمولاً یک‌بار در ماه تقریباً در نیمه بین دوره‌های پریود اتفاق می‌افتد. اسپرم نیز می‌تواند تا پنج روز پس از رابطه جنسی در لوله‌های فالوپ زنده بماند. سپس یک اسپرم ممکن است با تخمک ترکیب شود (لقاح) و جنین ایجاد شود. جنین کوچک در امتداد یک لوله فالوپ به رحم توسط موهای ریز (سیلیا) کشیده می‌شود. به طور معمول به پوشش داخلی رحم می‌چسبد و به نوزاد تبدیل می‌شود.

در صورتی که دچار چنین اتفاقی شده‌اید بهتر است هرچه سریع تر به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید یا در اسرع وقت از طریق مشاوره آنلاین با پزشک متخصص زنان و زایمان روند درمان خود را آغاز کنید.

بارداری خارج از رحم چیست؟

Ectopic به معنای “بی‌جا” است. حاملگی خارج رحمی (Ectopic pregnancy) زمانی است که جنین در مکان نامناسبی خارج از رحم رشد می‌کند. همان‌طور که گفته شد، جنین یک تخمک بارور شده است که با ترکیب تخمک و اسپرم به وجود می‌آید. هنگامی که تخمک بارور می‌شود، معمولاً به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند و به دیواره رحم می‌چسبد. لوله‌های فالوپ، لوله‌های بین تخمدان شما (محل ذخیره تخمک) و رحم هستند.

در اکثر حاملگی‌های خارج از رحم، تخمک بارور شده قبل از رسیدن به رحم به لوله فالوپ می‌چسبد. در موارد کم‌تر به تخمدان، دهانه رحم یا شکم می‌چسبد. دهانه رحم در بالای واژن قرار دارد. این نواحی فضای کافی یا بافت مناسبی برای رشد کودک ندارند. بدون درمان، حاملگی خارج از رحم می‌تواند باعث خونریزی شدید یا ترکیدن محل اتصال آن شود و حتی در برخی موارد ممکن است منجر به خونریزی جدی و حتی مرگ در زن باردار شود. این اتفاق ناخوشایند همیشه با از دست دادن جنین خاتمه می‌یابد.

علائم بارداری خارج از رحم

در ابتدا بهتر است بدانید که اگر ترکیبی از علائم زیر را دارید و فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، حتی اگر آزمایش بارداری مثبت نداده‌اید، در اسرع وقت با متخصص زنان و زایمان ارتباط برقرار کنید.

علائم حاملگی خارج از رحم معمولا بین هفته چهارم تا دوازدهم بارداری بروز می‌کند.

خونریزی واژینال:

خونریزی واژینال (Vaginal bleeding) در بارداری با عادت ماهانه شما کمی متفاوت است. اغلب شروع و متوقف می‌شود و ممکن است به شکل آبکی و رنگ قهوه ای تیره باشد. خونریزی واژینال در بارداری می‌تواند شایع باشد و لزوماً نشانه‌ای از یک مشکل جدی نیست، اما اگر آن را دارید، همیشه باید با پزشک مشورت کنید.

احساس درد:

ممکن است معده درد داشته باشید که معمولاً در یک طرف پایین است. ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود و ممکن است پایدار باشد یا بیاید و برود.

درد نوک شانه:

درد نوک شانه (Shoulder tip pain)، دردی غیرعادی است که در جایی که شانه شما به پایان می‌رسد و بازوی شما شروع و احساس می‌شود. در صورت تجربه باید فوراً مشاوره پزشکی دریافت کنید. ما به طور کامل نمی‌دانیم که چرا این درد اتفاق می‌افتد. تصور می‌شود که با وجود مایع یا خون که به لگن یا پایین شکم نشت می‌کند، که در حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد، مرتبط باشد. اعصابی در این ناحیه وجود دارند که به شانه شما متصل هستند. تحریک این اعصاب می‌تواند منجر به درد نوک شانه شود.

ناراحتی هنگام رفتن به توالت:

ممکن است هنگام تهوع یا مدفوع درد داشته باشید. هم‌چنین ممکن است اسهال یا یبوست داشته باشید. برخی از تغییرات در الگوی طبیعی مثانه و روده شما در طول بارداری طبیعی است. این علائم می‌تواند ناشی از عفونت‌های دستگاه ادراری و مشکل در معده باشد. اما هنوز هم ایده خوبی است که از مشاوره پزشکی استفاده کنید.

علائم پارگی بارداری خارج از رحم

در برخی موارد، حاملگی خارج از رحم می‌تواند به اندازه ای بزرگ شود که لوله فالوپ (Fallopian tube) را باز کند. این به عنوان پارگی شناخته می‌شود. ناگفته نماند که این پارگی‌ها بسیار جدی هستند در چنین مواقعی متخصص اقدام به انجام جراحی برای ترمیم لوله فالوپ می‌کند تا مشکلات حادتری برای خانم ایجاد نشود.

علائم پارگی شامل ترکیبی از موارد زیر است:

• درد شدید، ناگهانی در شکم شما
• احساس سرگیجه یا غش بسیار
• احساس بیماری
• رنگ پریدگی

این اتفاق ناخوشایند می‌تواند عامل اصلی تهدید کننده زندگی یک خانم برشمرده شود، اما خوشبختانه اگر به سرعت با آن‌ها برخورد شود قابل درمان هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

حاملگی خارج از رحم یک شرایط اورژانس پزشکی است. اگر فکر می‌کنید باردار هستید و هر یک از علائم اولیه زیر را دارید با اورژانس تماس بگیرید:

• درد شدید لگن و شکم
• خونریزی واژینال
• درد شانه
• احساس سبکی سر یا سرگیجه یا غش کردن

لازم به ذکر است که در صورت عدم مراجعه به پزشک متخصص و شروع روند درمان، بارداری خارج از رحم می‌تواند باعث ترکیدن لوله فالوپ و خونریزی شدید شود و در برخی از موارد در نهایت منجر به مرگ مادر شود.

سوالاتی که باید از پزشک تان بپرسید

• آیا خونریزی واژینال در اوایل بارداری می‌تواند نشانه حاملگی خارج از رحم باشد؟
• حاملگی خارج رحمی در کجا اتفاق می‌افتد؟
• چه راهکارهای درمانی وجود دارد؟
• آیا به جراحی نیاز خواهد داشت؟

من برای مقابله با احساساتم مشکل دارم. آیا کسی هست که بتوانم با او صحبت کنم یا یک گروه پشتیبانی در منطقه من وجود دارد؟

من دوست دارم دوباره باردار شوم آیا کاری وجود دارد که بتوانم برای به حداقل رساندن خطر حاملگی خارج از رحم دیگر انجام دهم؟

علت بروز حاملگی خارج از رحم

معمولاً، حاملگی خارج از رحمی به این دلیل اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده قادر به حرکت سریع لوله فالوپ نیست. عفونت یا التهاب در لوله می‌تواند باعث مسدود شدن جزئی یا کامل آن شود. این معمولاً به دلیل بیماری التهابی لگن (PID) ایجاد می‌شود.

یکی دیگر از دلایل رایج مسدود شدن لوله‌ها، آندومتریوز (Endometriosis)است. این زمانی است که سلول‌های پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کنند. سلول‌ها می‌توانند در داخل لوله فالوپ رشد کنند و باعث انسداد شوند. بافت اسکار ناشی از جراحی قبلی شکم یا جراحی لوله فالوپ نیز می‌تواند لوله را مسدود کند.

عوامل خطر حاملگی خارج از رحم:

در اینجا 10 عامل خطر احتمالی برای بارداری خارج از رحم آورده شده است.

۱. سن: حاملگی خارج از رحم ممکن است در هر زنی در هر سنی که در حال تخمک گذاری است و با شریک مرد خود از نظر جنسی فعال است رخ دهد. بیشترین احتمال حاملگی خارج از رحم در زنان 35 تا 44 ساله رخ می‌دهد.

۲. سابقه: بزرگ‌ترین عامل خطر برای حاملگی خارج از رحم، سابقه قبلی حاملگی خارج از رحم است.

۳. ناهنجاری‌های لوله فالوپ: هر گونه اختلال در ساختار طبیعی لوله‌های فالوپ می‌تواند یک عامل خطر برای حاملگی لوله‌ای یا حاملگی خارج رحمی در نقاط دیگر باشد.

۴. جراحی‌های قبلی زنان: جراحی قبلی روی لوله‌های فالوپ مانند: عقیم‌سازی لوله‌ها یا عمل‌های بازسازی می‌تواند منجر به زخم و اختلال در آناتومی طبیعی لوله‌ها شود و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.

۵. عفونت‌ها: عفونت در لگن (بیماری التهابی لگن) (Inflammatory pelvic disease) یکی دیگر از عوامل خطر حاملگی خارج از رحم است. عفونت‌های لگن معمولاً توسط ارگانیسم‌های مقاربتی مانند: کلامیدیا یا باکتری‌هایی که باعث سوزاک می‌شوند، ایجاد شوند. با این‌حال، باکتری‌های غیر‌مقاربتی نیز می‌توانند باعث عفونت لگن شوند و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند. این عفونت با آسیب رساندن یا انسداد لوله‌های فالوپ باعث حاملگی خارج رحمی می‌شود. به‌طور معمول، پوشش داخلی لوله‌های فالوپ با برآمدگی‌های کوچک مو مانندی به نام مژک پوشیده شده است. این مژک‌ها برای انتقال هموار تخمک از تخمدان از طریق لوله فالوپ و به داخل رحم مهم هستند. اگر این مژک‌ها در اثر عفونت آسیب ببینند، حمل و نقل تخمک مختل می‌شود. تخمک بارور شده می‌تواند بدون رسیدن به رحم در لوله فالوپ مستقر شود و در نتیجه به یک حاملگی خارج از رحم تبدیل شود. به همین ترتیب، اسکار ناشی از عفونت و انسداد جزئی لوله‌های فالوپ نیز می‌تواند از رسیدن تخمک به رحم جلوگیری کند.

۶. چند شریک جنسی: از آن‌جایی که داشتن چند شریک جنسی خطر عفونت لگنی را در زنان افزایش می‌دهد، شرکای جنسی متعدد نیز با افزایش خطر حاملگی خارج از رحم همراه هستند.

۷. شرایط زنان و زایمان: مانند: عفونت‌های لگن، شرایطی مانند: آندومتریوز، تومورهای فیبروئید یا بافت اسکار لگن (چسبندگی لگن)، می‌توانند لوله‌های فالوپ را باریک کرده و حمل و نقل تخمک را مختل کنند و در نتیجه احتمال حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند.

۸. استفاده از IUD: تقریباً نیمی از بارداری‌های زنانی که از دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) استفاده می‌کنند، خارج از رحم قرار می‌گیرند. با این‌حال، تعداد کل زنان باردار با استفاده از IUD بسیار کم است. بنابراین، تعداد کلی حاملگی‌های خارج از رحم مربوط به IUD بسیار کم است.

۹. استعمال دخانیات: سیگار کشیدن در حوالی زمان لقاح نیز با افزایش خطر حاملگی خارج از رحم مرتبط است. به این معنی که خطر بستگی به عادات هر زن دارد و با تعداد سیگارهای مصرفی افزایش می‌یابد.

۱۰. ناباروری: سابقه ناباروری برای دو سال یا بیشتر نیز با افزایش خطر حاملگی خارج از رحم همراه است.

عوارض احتمالی حاملگی خارج از رحم

بارداری اغلب پس از چند روز از بین می رود. حدود نیمی از حاملگی های خارج رحمی احتمالاً به این شکل پایان می‌یابد. شما ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و ممکن است هرگز متوجه بارداری خود نشده باشید. گاهی اوقات درد خفیف و مقداری خونریزی واژینال شبیه سقط جنین وجود دارد. اگر این اتفاق بیفتد دیگر نیازی به انجام کار دیگری نیست. بارداری ممکن است برای مدتی در لوله باریک فالوپ رشد کند. این می‌تواند لوله را کشیده و علائم ایجاد کند. این زمانی است که معمولاً حاملگی خارج از رحم تشخیص داده می شود. لوله باریک فالوپ فقط می‌تواند کمی کشیده شود. اگر حاملگی بیشتر رشد کند، معمولاً لوله فالوپ شکافته می‌شود (پارگی). این می‌تواند باعث خونریزی داخلی و درد شدید شود. این یک اورژانس پزشکی است.

راهکارهای درمان بارداری خارج از رحم

گزینه‌های درمانی برای حاملگی خارج رحمی شامل مشاهده، لاپاراسکوپی، لاپاراتومی و دارو است. انتخاب این گزینه‌ها توسط پزشک معالج، بسته به عوامل متعددی برای هر فردی متفاوت است.

برخی از حاملگی های خارج از رحم بدون نیاز به هیچ مداخله ای خود به خود برطرف می‌شوند، در حالی که برخی دیگر به دلیل خونریزی‌های تهدید کننده زندگی نیاز به جراحی فوری دارند. با این حال، به دلیل خطر پارگی و عواقب بالقوه وخیم، اکثر زنانی که حاملگی خارج رحمی تشخیص داده شده با داروها یا جراحی درمان می‌شوند.

دارودرمانی:

برای حاملگی خارج رحمی شامل استفاده از یک داروی ضد سرطان به نام متوترکسات (روماتکس، ترکسال) است.

درمان پزشکی برای حاملگی خارج رحمی شامل استفاده از یک داروی ضد سرطان به نام متوترکسات (روماتکس، ترکسال) است درمان دارویی هم‌چنین می‌تواند در درمان گروه خاصی از زنانی که حاملگی خارج از رحم دارند موفقیت آمیز باشد. روش درمان پزشکی شامل استفاده از یک داروی ضد سرطان به نام متوترکسات (روماترکس، ترکسال) است. این دارو با از بین بردن سلول‌های در حال رشد جفت عمل می‌کند و در نتیجه باعث سقط جنین حاملگی خارج از رحم می‌شود.

برخی از بیماران ممکن است به متوترکسات پاسخ ندهند و به درمان جراحی نیاز دارند. متوترکسات به دلیل میزان موفقیت بالا و میزان کم عوارض جانبی محبوبیت زیادی پیدا می‌کند. عوامل خاصی وجود دارد، از جمله اندازه توده مرتبط با حاملگی خارج رحمی و غلظت بتا HCG در خون که به پزشکان کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند کدام زنان کاندید درمان پزشکی به جای جراحی هستند. کاندیدای بهینه برای درمان متوترکسات زنانی با غلظت زیرواحد بتا (HCG) کمتر یا مساوی 5000 mIU/mL هستند.

در جمعیت بیمارانی که به درستی انتخاب شده‌اند، درمان با متوترکسات حدود 90 درصد در درمان حاملگی خارج رحمی موثر است. شواهدی مبنی بر این‌که مصرف این دارو در حاملگی های بعدی عوارض جانبی داشته باشد وجود ندارد. معمولاً آزمایش‌های اضافی (HCG) برای تأیید مؤثر بودن درمان با متوترکسات تجویز می‌شود.

جراحی:

اگر حاملگی خارج رحمی لوله‌ای را پاره کرده باشد، جراحی اورژانسی لازم است. گاهی اوقات حتی اگر لوله فالوپ پاره نشده باشد به جراحی نیاز است. در این موارد می‌توان حاملگی خارج از رحم را از لوله خارج کرد یا کل لوله همراه با حاملگی را خارج کرد. جراحی معمولا با لاپاراسکوپی انجام می‌شود. در این روش از یک دوربین باریک و با نور استفاده می‌شود که از طریق بریدگی های کوچک در شکم وارد می‌شود. در بیمارستان با بیهوشی عمومی انجام می شود. متخصص زنان با شما در مورد عوارض جانبی احتمالی و خطرات جراحی برای حاملگی خارج از رحم صحبت خواهند کرد. اینها ممکن است شامل درد، خستگی، خونریزی و عفونت باشد.

برای کسانی که نیاز به مداخله دارند، رایج ترین درمان جراحی است. دو گزینه جراحی در دسترس است.

• لاپاراتومی (Laparatomy)
• لاپاراسکوپی(laparoscopy)

لاپاراتومی:

یک روش باز است که در آن یک برش عرضی (خط بیکینی) در قسمت تحتانی شکم ایجاد می‌شود.

پیشگیری بهتر از درمان است

در ابتدا بهتر است بدانید که شما نمی‌توانید از بارداری خارج از رحم جلوگیری کنید، اما می‌توانید سعی کنید عوامل خطر خود را کنترل کنید. سیگار نکشید، اگر سیگار می‌کشید، قبل از بارداری برای ترک آن برنامه ریزی کنید. قبل از بارداری هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید، این می‌تواند به جلوگیری از بروز عفونت‌های مقاربتی، مانند: کلامیدیا و سوزاک، که می‌تواند باعث PID شود، کمک کند. اگر در معرض خطر بارداری خارج رحمی هستید، با پزشک خود صحبت کنید. او ممکن است اقدامات بیشتری برای تشخیص زودهنگام حاملگی خارج از رحم انجام دهد. این می‌تواند شامل بررسی سطح هورمون شما یا برنامه ریزی سونوگرافی اولیه باشد.

سوالات متداول

بارداری خارج از رحم چقدر شایع است؟

تقریباً 1 تا 2 درصد از کل حاملگی‌های جمعیت عمومی خارج از رحم هستند، اما این میزان در بین کسانی که فناوری کمک باروری (ART) دریافت می‌کنند، بیشتر است و 2 تا 5 درصد است. اکثر حاملگی‌های خارج از رحم – 90٪ – در لوله فالوپ رخ می‌دهد، اما 10٪ در تخمدان، لایه بیرونی رحم، فضاهای بین لوله فالوپ، حفره شکمی، یا داخل یک اسکار سزارین اتفاق می‌افتد.

آیا بارداری خارج از رحم می تواند کامل شود؟

اگرچه چند مورد گزارش شده از زایمان توسط سزارین توسط زنان در نوزادان زنده خارج از رحم گزارش شده است، اما این بسیار نادر است. احتمال حاملگی خارج از رحم تا پایان ترم آن‌قدر دور و خطر برای زن آن‌قدر زیاد است که هرگز نمی‌توان آن را توصیه کرد. اگر حاملگی خارج از رحم در لوله فالوپ را بتوان با جراحی نجات داد تا به رحم منتقل شود، ایده‌آل خواهد بود. این مفهوم هنوز به عنوان یک روش موفق پذیرفته نشده است. به طور کلی، پیشرفت‌های زیادی در تشخیص و درمان زودهنگام حاملگی خارج از رحم انجام شده است و میزان مرگ و میر ناشی از این وضعیت به طور چشمگیری کاهش یافته است.

چه دارویی برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده می شود؟

رایج ترین دارویی که برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده می‌شود متوترکسات است. این دارو رشد سلول‌ها را متوقف می‌کند که به بارداری پایان می‌دهد. سپس بارداری طی 4 تا 6 هفته توسط بدن جذب می‌شود. این نیازی به برداشتن لوله فالوپ ندارد.

چه زمانی از دارو برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده می شود؟

اگر حاملگی لوله فالوپ را پاره نکرده باشد، ممکن است از متوترکسات استفاده شود. عوامل متعددی در تصمیم گیری برای استفاده از متوترکسات نقش دارند. یکی از مهم‌ترین عوامل توانایی شما برای پیگیری آزمایشات خونی است که سطح hCG خون شما را بررسی می‌کند. اگر در دوران شیردهی هستید یا مشکلات سلامتی خاصی دارید، نمی‌توانید از متوترکسات استفاده کنید.

چگونه می توانم بعد از بارداری خارج از رحم از حمایت عاطفی برخوردار شوم؟

برای برخی از زنان، حاملگی خارج از رحم می‌تواند آسیب زا باشد. ممکن است بعد از حاملگی خارج از رحم با احساسات زیادی دست و پنجه نرم کنید، حتی اگر قصد بارداری نداشتید. برای حل احساسات خود وقت بگذارید. مشاوره ممکن است مفید باشد. از پزشک متخصص زنان یا سایر متخصصین این حوزه درمانی بخواهید که یک مشاور را به شما معرفی کند. مشاوره های آنلاین هم‌چنین می توانند محلی برای دریافت حمایت از سایر زنانی باشند که حاملگی خارج از رحم داشته اند.

آیا بارداری خارج از رحم می تواند بر بارداری های بعدی تأثیر بگذارد؟

هنگامی که حاملگی خارج از رحم داشته‌اید، در معرض خطر بیشتری برای داشتن حاملگی دیگر قرار دارید. در طول بارداری‌های آینده، نسبت به علائم و نشانه‌های حاملگی خارج از رحم هوشیار باشید تا زمانی که پزشک متخصص زنان تأیید کند که بارداری بعدی در مکان مناسب رشد می‌کند.

خلاصه

حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می‌افتد که جنین در بافت خارج از رحم، اغلب در لوله فالوپ قرار می‌گیرد. بدون درمان سریع، این م‌ تواند عوارض تهدید کننده زندگی برای فرد باردار ایجاد کند. با این حال، درمان نمی‌تواند حاملگی را حفظ کند. علائم حاملگی خارج از رحم ممکن است از اوایل هفته 4 و در اواخر هفته 12 شروع شود. تشخیص این مشکل ممکن است شامل ترکیبی از تست‌های بارداری، ارزیابی علائم و تصویربرداری اولتراسوند باشد. تشخیص زودهنگام می‌تواند احتمال عوارض از جمله آسیب لوله فالوپ و خونریزی داخلی را کاهش دهد. درمان ممکن است شامل جراحی باشد، اما زمانی که پزشک حاملگی خارج از رحم را زود تشخیص دهد، درمان مبتنی بر دارو ممکن است گزینه‌ای باشد.