بیماری‌های زیادی زنان و اندام جنسی آن‌ها را تهدید می‌کنند که بسیاری از این بیماری‌ها در صورت درمان نشدن به‌موقع، مشکلات حادی را در پی خواهند داشت. متاسفانه برخی از خانم‌ها از کنار مشکلات و بیماری‌های زنانه خود به‌سادگی عبور می‌کنند و در صدد درمان آن‌ها برنمی‌آیند.به همین علت بیماری‌های زنانه رایج‌ترین مشکلات در بین زنان در سنین مختلف و حتی پس از یائسگی هستند.خشکی واژن یکی از بیماری‌های زنانه است که منجر به مشکلات بسیار زیادی در بانوان می‌شود. اما به‌طور کلی خشکی واژن چیست؟ علل ایجاد و راه‌های درمان آن کدام است؟در این مطلب علاوه بر معرفی این بیماری به شرح علائم، علل و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. پس تا پایان همراه ما باشید.
فهرست مطالب
- خشکی واژن چیست؟
- خشکی واژن چگونه رخ می دهد؟
- علائم و نشانه‌های ابتلا به خشکی واژن چیست؟
- خطرات و پیامدهای خشکی واژن چیست؟
- روشهای تشخیص خشکی واژن چیست؟
- بررسی روشهای درمان پزشکی آتروفی واژن
- سخن پایانی و سوالات متداول
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن یا آتروفی واژن (Vaginal atrophy) یکی از رایج‌ترین و در عین حال آزاردهنده‌ترین بیماری‌ها در بین بانوان است که در اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید.برخلاف تصور برخی از مردم این بیماری علاوه بر زنان یائسه، بانوان بالغ را نیز قبل از یائسه شدن درگیر می‌کند. اما رواج آن پس از یائسگی بیشتر است.
در حالت عادی واژن بانوان به دلیل ترشح هورمون زنانه استروژن مرطوب است. این رطوبت فواید زیادی دارد و از ایجاد زخم مهبل در اثر خشکی بیش از حد جلوگیری می‌کند.در مواردی ممکن است تولید این هورمون در بدن کاهش یابد و در نتیجه رطوبت واژن کم شود یا به‌طور کلی از بین رود.
معمولا پس ازیائسه شدن تولید هورمون استروژن بسیار کاهش می‌یابد و همین امر خشکی واژن را در این سنین بیشتر می‌کند.تولید استروژن دیواره واژن را مرطوب، سفت و کشسان می‌کند اما در صورتی که تولید این هورمون در بدن کم شود، واژن حالت طبیعی خود را از دست می‌دهد و نازک، خشک و غیر قابل انعطاف خواهد شد.
خشکی واژن چگونه رخ می دهد؟
همانطور که گفته شد خشکی واژن اغلب به دلیل افت سطح هورمون استروژن در بدن بانوان صورت می پذیرد. لذا با نزدیک شدن به دوران یائسگی این هورمون به شدت افت می کند. تخمدان ها هورمون استروژن را که وظیفه رشد اندام های زنانه مانند سینه را بر عهده دارند، تولید می کنند. این هورمون نقش مهمی در چرخه قائدگی و باروری ایفا می کند.
معمولاً استروژن موجب سفتی، حفظ رطوبت و سلامت بافت واژن می شود. زمانی که ترشح این هورمون در بدن کاهش می یابد، بافت واژن نازک تر شده، خشک می شود و حالت الاستیکی خود را از دست می دهد و رنگ صورتی آن رو به آبی می رود. این تغییرات در ناحیه واژن با نام آتروفی شناخته می شوند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله یائسگی چیست را بخوانید.
سطح استروژن در بدن همچنین می تواند به دلایل دیگری به جز یائسگی نیز تغییر پیدا نماید:
- زایمان و شیردهی
- درمان های مربوط به سرطان شامل شیمی درمانی و رادیوتراپی
- یائسگی به کمک جراحی (زمانی که تخمدان ها به وسیله جراحی به هر دلیلی برداشته می شوند.)
- داروهای ضد استروژن که برای درمان سرطان سینه، آندومتریوز تجویز می شوند.
سایر علل خشکی واژن شامل موارد ذیل می باشد
- سندروم شوگرن. این بیماری یک عارضه پیچیده خود ایمنی است که شامل التهاب غدد بزاقی و پارگی غدد اشکی می گردد. بافت هایی که واژن را پوشانده اند نیز تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته و خشک می شوند.
- آنتی هیستامین ها. این داروها که شامل داروهای دیفن هیدرامین می شوند، برای علائم سرماخوردگی و حساسیت به کار می روند و ترشحات را خشک می نمایند. از عوارض جانبی این داروها می توان به خشکی واژن و دشوار شدن پروسه ادرار کردن اشاره نمود.
- داروهای ضد افسردگی. برخی از داروهایی که به منظور درمان افسردگی تجویز می شوند، با عوارضی همانند خشکی واژن، کاهش میل جنسی و ارگاسم همراه می شوند.
- مصرف دخانیات. بانوانی که دخانیات مصرف می کنند پیش از سایرین به یائسگی دچار شوند. بنابراین خشکی واژنی که به دلیل یائسگی به وجود می آید، زودتر از سایرین به سراغشان خواهد رفت.
علائم و نشانه‌های ابتلا به خشکی واژن چیست؟
بانوانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند نشانه‌های خاصی دارند. این نشانه‌ها به تشخیص و شناسایی بیماری کمک بسیاری می‌کند. تعدادی از نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- تنگی واژن
- لذت نبردن در هنگام رابطه جنسی
- احساس درد شدید در حین انجام رابطه جنسی
- خونریزی و ایجاد زخم در واژن پس از اتمام رابطه جنسی
- خارش شدید مهبل
- دفع ادار همراه با درد و سوزش
- افزایش عفونت رحمی
- کاهش میل جنسی
- تکرر ادرار
- التهاب واژن
- نازک شدن لبه‌های بیرونی واژن
- ایجاد آکنه و جوش‌های پوستی
- کاهش اعتماد به نفس جنسی
- گر گرفتگی و تعریق شبانه در زنان یائسه
- بی‌خوابی و خستگی در زنان یائسه
همه بانوان مبتلا به آتروفی واژن لزوما از همه علائم ذکر شده یا حتی بعضی از آن‌ها برخوردار نیستند. در مواردی ممکن است فردی خشکی واژن داشته باشد اما علائم خاصی نشان ندهد یا تنها از یک الی دو نشانه رنج بکشد. با این حال، در مجموع بیشتر افراد مبتلا به خشکی واژن از بیشتر علائم بالا رنج می‌برند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله دوره پری منوپوز چیست را بخوانید.
خطرات و پیامدهای خشکی واژن چیست؟
واژن یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه تولید مثل در بانوان محسوب می‌شود و نقش آن در تولید مثل و بقای فرد حیاتی است.در حالت عادی محیط واژن با یک لایه از ترشحات طبیعی پوشانده شده است و این ترشحات باعث قلیایی بودن واژن می‌شوند.کاهش میزان استروژن و درنتیجه خشکی واژن، سبب می‌شود اسپرم مردانه در محیط اسیدی واژن خشک زنده نماند در نتیجه قدرت باروری زن کاهش یابد.
از سوی دیگر خشک بودن مهبل، باعث نازک‌تر شدن آن خواهد شد. نازک و خشک بودن واژن باعث ایجاد درد شدید و حتی خونریزی در هنگام رابطه جنسی یا پس از آن می‌شود.افزایش درد در حین رابطه جنسی و پس از آن، به‌تنهایی می‌تواند موجب کاهش میل جنسی در زنان شود و این مساله در سلامت روابط جنسی و خانوادگی تاثیر مستقیم دارد. از سوی دیگر سوزش ناحیه تناسلی در هنگام دفع ادرار نیز از دیگر پیامدهای واژن خشک و نازک است.
روشهای تشخیص خشکی واژن چیست؟
معمولا افراد پس از مشاهده علائم ابتلا به آتروفی واژن، برای تشخیص دقیق به پزشک زنان مراجعه می‌کنند. روشهای مختلفی برای تشخیص خشکی مهبل وجود دارد، اما بهترین، قدیمی‌ترین و موثرترین روش تشخیص معاینه واژینال است.
در این روش پزشک زنان به معاینه و بررسی واژن بیمار می‌پردازد و در صورت مشاهده رنگ‌پریدگی یا زخم در مهبل، خشکی واژن را تشخیص می‌دهد. علاوه بر معاینه واژینال، روشهای دیگری برای تشخیص آتروفی واژن وجود دارند که از قرار زیر هستند:
- میزان هورمون استروژن بدن را با انجام آزمایش خون می‌توان اندازه‌گیری کرد و در صورت کم بودن مقدار آن، خشکی مبهل را متوجه شد.
- در بعضی از موارد انجام سونوگرافی ضخامت دیواره واژن را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت کاهش ضخامت آن نسبت به اندازه معمولی، خشکی واژن تشخیص داده می‌شود.
- از دیگر روشهای پی بردن به آتروفی واژن انجام آزمایش پاپ اسمیر است.
- در بعضی از موارد با آزمایش ادرار نیز می‌توان به خشک بودن محیط واژن پی برد.
بررسی روشهای درمان پزشکی آتروفی واژن
درمان خشکی واژن با لیزر
پزشکان روشهای مختلفی را برای درمان خشکی مهبل تجویز می‌کنند که عملکرد همه آن‌ها تقریبا مشابه یکدیگر است.
درمان‌های دارویی آتروفی واژن حتما باید زیر نظر یک پزشک متخصص تجویز شوند؛ زیرا استفاده بیش از حد از چنین داروهایی می‌تواند منجر به افزایش تولید استروژن اضافی در بدن شود.مقدار زیاد استروژن در بدن، بیماری‌های مختلفی را از جمله سرطان سینه به دنبال دارد. پس باید نهایت احتیاط را در روند درمان به خرج داد.
چند مورد از مهم‌ترین درمان‌های خشکی واژن عبارتند از:
ژل‌های مرطوب‌کننده محیط واژن
درمان خشکی واژن فوری، استفاده از ژل‌های مرطوب‌کننده واژن است. ژل‌های لوبریکانت علت خشکی‌واژن هنگام دخول و درد شدید همراه با آن را از بین می‌برند و به‌صورت موقتی واژن را مرطوب نگه می‌دارند. گاهی اثر استفاده از این ژل‌ها چندین هفته ماندگار است.
ممکن است یکی از عوامل خارش واژن استفاده از این روان‌کننده‌ها باشد. در خانم‌هایی که به ژل‌های لوبریکال حساسیت دارند، عوارضی مانند سوزش یا خارش بعد از استفاده از این روان‌کننده‌ها، بیشتر دیده شده است.
این ژل‌ها برای کاهش درد و خشکی‌واژن قبل از رابطه جنسی ساخته شده‌اند و بهتر است برای کم شدن درد و سوزش واژن بانوان، مقدار مناسبی از لوبریکانت روی آلت شریک جنسی مالیده شود تا جلوی بروز عوارضی مانند خونریزی بعد از نزدیکی را بگیرید.
لوبریکانت‌ها بر اساس ساختار آن‌ها به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:
- لوبریکانت طبیعی مانند روغن‌های گیاهی از جمله روغن نارگیل یا روغن زیتون
- لوبریکانت‌های روغنی مانند روغن بچه یا وازلین
- لوبریکانت پایه آب یا سیلیکونی که مخصوصا برای استفاده واژینال ساخته شده‌اند.
استروژن‌های موضعی
همانطور که گفته شد دلیل اصلی خشکی واژن کاهش میزان استروژن بدن است به همین علت بسیاری از پزشکان برای درمان این بیماری استروژن موضعی را به بیماران خود توصیه می‌کنند. این درمان‌ها در مقایسه با درمان‌های خوراکی عوارض کمتری دارند و نتیجه مطلوبی از آن‌ها حاصل می‌شود. مهم‌ترین موارد استروژن واژینال عبارتند از:
- کرم‌ها و پماد درمان خشکی واژن از مهم‌ترین درمان‌های موضعی افزایش استروژن در بدن به شمار می‌روند.
این کرم‌ها در چند نمونه مختلف در دسترس قرار دارند که عملکرد همه آن‌ها یکسان است. نحوه مصرف این پمادها نیز مانند یکدیگر است. به عنوان مثال، نحوه مصرف کرم واژینالequin مانند سایر پمادهای واژینال به کمک اپلیکاتور است.
برخی از افراد با کارکرد و استفاده از اپلیکاتور مشکل دارند، به همین دلیل می‌توانند با استفاده از انگشتان خود پماد استروژن واژینال را مصرف کنند.
- حلقه استروژن واژینال نیز یکی دیگر از درمان‌های موضعی آتروفی واژن است که با آزاد کردن مقدار مناسبی استروژن، به مرطوب کردن محیط واژن کمک می‌کند. این حلقه‌های ویژه در داخل واژن قرار داده می‌شوند و در هنگام رابطه جنسی یا پریود شدن نیازی به تعویض ندارند.
بهترین زمان برای تعویض این حلقه‌ها، سه ماه پس از کارگذاشتن آن‌ها است. - شیاف واژینال استروژن نیز یکی دیگر از درمان‌های خشکی مهبل است که به درمان خشکی واژن قبل از پریود یا قبل از رابطه جنسی کمک می‌کند.
این کپسول‌ها نیز مانند پماد استروژن به وسیله اپلیکاتور مصرف می‌شوند. اما کسانی که با نحوه کار اپلیکاتور مشکل دارند می‌توانند این کپسول‌ها را با دست در داخل واژن خود قرار دهند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با خشکی‌واژن آشنا شدید. همچنین از علائم و نشانه ها و روشهای درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
این کاملا طبیعی است که زایمان باعث خشکی واژن شود. سطح استروژن پس از زایمان کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به خشکی شود. و برای مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند، سطح استروژن می‌تواند حتی پایین‌تر بیاید و خشکی واژن را افزایش دهد. خبر خوب این است که پس از قطع شیردهی و بازگشت قاعدگی، سطح استروژن شما به حالت عادی باز می‌گردد و خشکی به خودی خود از بین می‌رود.
آتروفی واژن و خشکی همراه آن می‌تواند آن‌قدر ناراحت‌کننده باشد که رابطه جنسی واقعاً آخرین چیزی است که به ذهن شما می‌رسد. اما علائم رایج یائسگی دیگری نیز وجود دارد که در آن نقش دارند. بسیاری از زنان اضطراب و افسردگی را قبل یا بعد از یائسگی گزارش می‌کنند. برخی از درمان‌های SSRI (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) و SNRI (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین) برای اضطراب و افسردگی می‌توانند میل جنسی را کاهش دهند. اگر مشکلات سلامت روان مرتبط با یائسگی را تجربه می‌کنید، با پزشک خود در مورد گزینه‌های درمانی که بر میل جنسی شما تأثیر نمی‌گذارد صحبت کنید.
